Aktualności

Na grzechy zawsze mamy alibi. Rozmowa z Janem Englertem

Trwają ostatnie przygotowania do premiery Trzech sióstr→, która odbędzie się 27 lutego na dużej scenie Teatru. Pierwotnie premiera miała się odbyć w listopadzie, jednak plany pokrzyżowała pandemia. Jan Englert mówi o pracy nad dramatem Czechowa.

„Ludzie myślący zawsze mają dylematy i permanentny problem z umiejscowieniem siebie w przestrzeni. Ale sądzę, że przychodzi taki moment, w którym na nowo trzeba zdefiniować zarówno tę przestrzeń, jak i siebie – podkreśla reżyser. – Na każdy grzech mamy alibi, łącznie z grzechem zaniechania. Jednak na brak wpływu na swoje życie w zasadzie nie ma usprawiedliwień”.

Nad Trzema siostrami przez cały czas pracował Pan w pandemii, przez kolejne miesiące nie było możliwe wyznaczenie granicznej, premierowej daty.

Na tym w tej chwili polega tragedia pracy. Aktorzy się spalają, tak jakby spalali się ostatecznie, czyli premierowo – w każdej chwili. Ale coraz trudniej jest utrzymać emocjonalną gotowość i zaangażowanie zespołu. Ten ogień bezustannie przygasa. I wzniecanie ogniska za każdym razem jest niezwykle bolesne i trudne.

Jakie refleksje się Panu nasuwają, kiedy dzisiaj czyta Pan Czechowa?

Dobrze skonstruowana literatura teatralna jest permanentnie współczesna. Inaczej nie gralibyśmy Moliera, Szekspira, Czechowa. Dotyczy człowieka. Wszystko, co dzieje się dookoła, zmienia się, ale człowiek pozostaje człowiekiem. Kiedy teraz czytam Czechowa, zwłaszcza Trzy siostry, to mam wrażenie, że ten dramat idealnie współgra ze współczesnością. Mnie zawsze interesował los polskiej inteligencji, której przyglądam się już od sześćdziesięciu lat. A Trzy siostry doskonale korespondują z tym, co obecnie dzieje się z inteligencją, która… chce  w y j e c h a ć. Nie dosłownie nawet; natomiast pragnie uciec od wszystkiego, od siebie, nie jest zdolna do podjęcia jakiejkolwiek decyzji. W Trzech siostrach każda z postaci jest w jakiś sposób przez los przetrącona, nie radzi sobie i daje tylko pozorne odpowiedzi. A w takiej sytuacji – pozornych odpowiedzi – jak możemy cokolwiek nowego zaczynać? Stagnacja – nie tylko działania, ale także myślenia. Efekt jest taki, że jesteśmy w zawiesinie. Taka zawiesina towarzyszyła również Czechowowi. Przełom XIX i XX wieku to był czas przewartościowań, w którym trzeba było postawić sobie szereg pytań dotyczących zmieniających się kryteriów – i etycznych, i estetycznych.

Czy w Trzech siostrach coś Pana szczególnie zaskoczyło?

Jest coś, co mnie zdumiało. „Harfa gra” – pisze autor w didaskaliach. Mowa o muzykantach, którzy przychodzą na podwórko. Potem Anfisa mówi, że są głodni, biedni, więc muszą grać. Wielokrotnie czytałem Czechowa, ale tej harfy nigdy nie zauważyłem. Oczywiście rzecz jest prosta, harfa była wtedy niezwykle popularnym instrumentem, żadnym filharmonicznym. Ale to nie jest ważne – dla nas harfa jest symbolem tego, co już dawno umarło, jest symbolem klasyki w pełnym tego słowa znaczeniu. Jeśli na podwórku gra harfistka, to jest coś! Tak jakby dzisiaj harfistka grała na schodach w londyńskim metrze.

Znowu rymy ze współczesnością…

Ale wspólne jest także to, że bohaterowie, w gruncie rzeczy, mówią głównie o sobie. Każdy z nich boryka się z problemami i bez przerwy o tych problemach informuje. Oczywiście używając do tego wielkich słów. Wierszynin, który snuje wspaniałe, optymistyczne plany dotyczące posłannictwa inteligencji w przyszłości, zawsze kończy tym samym… że żona, że człowiek nie powinien się żenić, że dzieci… Dychotomia uniesień zderzonych z rzeczywistością, która skrzeczy. Podobnie u Wyspiańskiego, jeśli odpowiednio poszukamy, to w Weselu odnajdziemy postaci Czechowowskie. Wydaje mi się, że ludzie myślący zawsze mają dylematy i permanentny problem z umiejscowieniem siebie w przestrzeni. Ale sądzę, że przychodzi taki moment, w którym na nowo trzeba zdefiniować zarówno tę przestrzeń, jak i siebie. No, ale chocholi taniec trwa, u Czechowa również.

Rozgrzesza Pan bohaterów z marazmu i niemożności działania, rozumie ich tęsknoty i ich rozpacz?

Nie rozgrzeszam, współczuję. A to jest co innego. Oni próbują uciec od beznadziei, od bezproduktywności, ale na tym się kończy. Na każdy grzech mamy alibi, oni też na swoje grzechy mają alibi, łącznie z grzechem zaniechania. Ale i życie im te grzechy podsuwa… Jednak na brak wpływu na swoje życie w zasadzie nie ma usprawiedliwień. Natomiast my się ciągle usprawiedliwiamy: mówimy, że nic nie możemy zrobić, więc nic nie robimy i wiedząc o tym, że nic robimy, że źle żyjemy, nadal źle żyjemy.

U Czechowa – ze sceny na scenę – to trwanie w miejscu ogromnieje.

My też jesteśmy w momencie intensywnego oczekiwania. Zależy mi na tym, żeby publiczność tego przedstawienia była współuczestnikiem zdarzeń, a nie „oglądaczem”. Nie chcę udawać, że rzecz dzieje się w jakimś mieście, w jakimś czasie, w jakiejś konkretnej przestrzeni historycznej. Ten spektakl nie ma daty. Albo inaczej – ma datę: to ten dzień, w którym przedstawienie jest grane. Chciałbym również, aby – w zależności od widzów – spektakl za każdym razem był inny. Oczywiście to jest w ogóle zasada teatru, ale tu jest szczególna szansa… Niezwykle silnie towarzyszy nam dzisiaj przeświadczenie, że coś się musi wydarzyć. Coś się musi stać, zmienić, niemożliwe, żeby dalej tak to trwało… No tak, Solony zabije Tuzenbacha…

Próby do TRZECH SIÓSTR: Michalina Łabacz (Irina), Dominika Kluźniak (Olga), Wiktoria Gorodeckaja (Masza). Fot. Krzysztof Bieliński Ale za kulisami…

A co to za różnica gdzie? Właśnie to Pani stwierdzenie jest typowe dla dzisiejszych czasów, że jak czegoś nie widzimy…

…to tego nie ma.

Musimy zobaczyć obrazek… przynajmniej wirtualnie. Przestaliśmy słuchać, aktorzy przestają ze sobą rozmawiać, publiczność przestaje rozmawiać z aktorami, dialog umiera. I to jest dla mnie najbardziej bolesne. Praktycznie się nie rozumiemy, albo nawet gorzej – nie mamy już takiej potrzeby, żeby się rozumieć. „Umieszczamy się” na profilu, informujemy cały świat o tym, co robimy, gdzie jemy, co kupujemy i jesteśmy szczęśliwi, bo to ma tysiąc polubień, czyli – mam tysiąc przyjaciół. Otóż to nie są przyjaciele, ale podglądacze, uczestnicy magla towarzyskiego. Nie chciałbym wkładać wszystkiego do worka pt. „Niechęć do internetu”, z której jestem znany, ale niestety świat tak wygląda. Bezwstyd zastąpił wstyd. Jeszcze niedawno myślący człowiek robił wszystko, żeby swoimi uczuciami, zaletami, czy słabościami nie chwalić się i nie epatować. A w tej chwili tych, którzy mają kłopot z patrzeniem sobie w oczy w lustrze, bo żyli niegodnie, można na palcach jednej ręki policzyć. Wszyscy bezczelnie patrzą sobie w oczy, bo nikt nie ma wątpliwości. Nie zgrzeszył, jest w porządku, żyje w zgodzie z normami współczesnymi, czyli… bez norm. Daleko odeszliśmy od Trzech sióstr, ale tylko pozornie.

I tylko pozornie jesteśmy połączeni za pomocą wszystkich internetowych komunikatorów.

Andrzej mówi piękny monolog – chętnie usiadłby w restauracji; tam nikt cię nie zna, a jednak wszyscy są bliżej. W domu Prozorowów odwrotnie – wszyscy są blisko siebie, dobrze się znają, ale okazuje się, że tak naprawdę są sobie o b c y. U Czechowa jest jeszcze coś – tęsknota do Moskwy i ogromna Rosja, gdzie odległości są przecież straszne.

Aleś pan trafił! Przecież od nas, choć trzy lata galopem pędzić, a do żadnego państwa się nie dojedzie” – z Rewizora.

Więc właśnie to nie jest kwestia odległości. Mnie w ogóle nie interesuje adres geograficzny. Pragnienie wyjazdu z prowincji do wielkiego świata odpada. Przecież Piaseczno, w którym mogą rozgrywać się Trzy siostry, jest niedaleko od Warszawy. W związku z tym to nie jest opowieść o tęsknocie za ucieczką w inny, lepszy, bogatszy, ciekawszy świat ogromnej metropolii. Opowiadam o ucieczce od siebie, od rzeczywistości, która nas zżera, ale także o składanych deklaracjach, że ten świat trzeba zmienić… bez dokonania żadnej próby tej zmiany.

Na zdjęciach: próby do Trzech sióstr Antona Czechowa
Od góry:
– Jan Englert – reżyser
– Karol Pocheć (Wasilij Solony), Michalina Łabacz (Irina), Jan Englert – reżyser, Beata Ścibakówna – asystentka reżysera, Grzegorz Małecki (Fiodor Kułygin), Milena Suszyńska (Natalia), Wiktoria Gorodeckaja (Masza), Jan Frycz (Aleksandr Wierszynin), Piotr Kramer (Nikołaj Tuzenbach). Fot. Małgorzata Szum / Teatr Narodowy
– Michalina Łabacz (Irina), Dominika Kluźniak (Olga), Wiktoria Gorodeckaja (Masza). Fot. Krzysztof Bieliński

Rozmawiała: Monika Mokrzycka-Pokora (materiał własny Teatru; w przypadku publikacji fragmentów prosimy o podanie źródła) 

 

Strona przedstawienia Trzy siostry→

premiera: 27 lutego 2021, godz. 19:00, Sala Bogusławskiego

 

  • FREDRO. ROK JUBILEUSZOWY – premiera

    Widowisko Fredro. Rok Jubileuszowy w reżyserii Jana Englerta – premiera 1 grudnia na dużej scenie Teatru. W mijającym roku świętujemy 230 rocznicę urodzin komediopisarza.

  • Repertuar grudzień – luty

    Trzy premiery – w grudniu Fredro oraz Czekając na Godota Becketta, w lutym Szekspirowski Król Lear. Ponadto wśród wielu tytułów – Alicji Kraina Czarów.

  • TEATR DLA SENIORÓW I STUDENTÓW

    Bilety w cenach promocyjnych dla seniorów i studentów w cenie od 30 do 50 zł – wiele propozycji od grudnia do lutego. 

  • Vouchery do Teatru Narodowego

    Długoterminowe vouchery do Teatru Narodowego to doskonały świąteczny podarunek. Są dostępne online oraz w kasach Teatru. 

  • Księgarnia internetowa

    Publikacje poświęcone dziejom teatru i jego twórcom, w ofercie także torby i saszetki ze zdemontowanych banerów. Zapraszamy do księgarni internetowej!

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO – recenzje

    „Znakomity spektakl”, „cały zespół aktorski gra koncertowo” – przedstawiamy recenzje i opinie krytyków oraz teatralnych blogerów o Opowieściach Lasku Wiedeńskiego.

  • W próbach: CZEKAJĄC NA GODOTA

    Piotr Cieplak reżyseruje Czekając na Godota Becketta, jeden z najważniejszych dramatów XX wieku. Premiera – 9 grudnia na Scenie Studio. 

  • Eimuntas Nekrošius – piąta rocznica śmierci

    20 listopada 2023 roku mija piąta rocznica śmierci Eimuntasa Nekrošiusa – litewskiego reżysera, jednego z najwybitniejszych europejskich twórców teatralnych ostatniego półwiecza.

  • Pokazy ŚLUBU w Jaunimo Teatras w Wilnie

    23 i 24 listopada w Jaunimo Teatras w Wilnie pokażemy Ślub Gombrowicza, ostatni spektakl zmarłego w 2018 roku litewskiego wizjonera teatru, Eimuntasa Nekrošiusa. 

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO | zwiastun

    Proszę Państwa, zapraszamy! Premiera Opowieści Lasku Wiedeńskiego Ödöna von Horvátha w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej odbyła się 4 listopada na Scenie przy Wierzbowej.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO | premiera

    Cywilizacja na krawędzi, w kryzysie ekonomicznym, społecznym, kryzysie wartości – świat, który nie chce pomyśleć. Dramat von Horvátha w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej. 

  • SZTUKA ROZMOWY. Podcast Teatru Narodowego

    Jak buduje się artystyczne relacje? Rozmowy z aktorkami i aktorami Teatru Narodowego. Zapraszamy do słuchania!

  • Program „Klasa w Warszawie. Warszawa z klasą”

    Zapraszamy uczniów warszawskich szkół na spektakle w Teatrze Narodowym w ramach programu „Klasa w Warszawie. Warszawa z klasą”. 

  • Martyna Kander nagrodzona za scenografię do ALICJI...

    Martyna Kander z trzecią nagrodą w Ogólnopolskim Plebiscycie Musicalowych Premier Sezonu 2022/2023 za scenografię do spektaklu Alicji Kraina Czarów

  • Jubileusze dyrekcji Teatru Narodowego

    25 lat dyrekcji Krzysztofa Torończyka w odbudowanym Teatrze Narodowym. 20 lat dyrekcji artystycznej Jana Englerta. 

     

  • Wojciech Faruga z Nagrodą im. Konrada Swinarskiego

    Wojciech Faruga za reżyserię Dekalogu został uhonorowany Nagrodą im. Konrada Swinarskiego przyznawaną przez miesięcznik „Teatr”. Serdecznie gratulujemy!

  • Premiery sezonu 2023/2024

    Opowieści Lasku Wiedeńskiego, Czekając na Godota, Król Lear, Gra snów, a także Fredro, widowisko z okazji Roku Jubileuszowego Aleksandra Fredry. 

  • Podsumowanie sezonu 2022/2023

    Pięć premier, 396 przedstawień, 75 879 widzek i widzów. Dziękujemy za wspólne spotkania i artystyczne przeżycia! Zapraszamy w nowym sezonie! Przygotowaliśmy już repertuar jesienny.

  • „KLASA TN. Pierwszy dzwonek” – finał projektu

    1 czerwca odbyły się pokazy pracy warsztatowej Buty! Pokazy zwieńczyły 2. edycję projektu edukacyjnego „KLASA TN. Pierwszy dzwonek”. 

  • „Klasa TN. Drugi dzwonek” – finał projektu

    7 czerwca odbyły się pokazy pracy warsztatowej Sceny marzeń! Pokazy zwieńczyły 2. edycję projektu „Klasa TN. Drugi dzwonek”. 

  • KOMEDIANT – recenzje po premierze

    Przedstawiamy wybór recenzji i opinii po premierze Komedianta Thomasa Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika.

  • Gra przeciwieństw | premiera KOMEDIANTA

    Przewrotny dramat Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika. W roli tytułowej – Jerzy Radziwiłowicz, aktor, którego kreacje na teatralnej scenie możemy podziwiać od ponad pięćdziesięciu lat!

  • Tak to już zostanie. Rozmowa z Andrzejem Domalikiem

    „Teatr jest więzieniem, dość beznadziejnym, nie ma co liczyć na złagodzenie kary, tak to już zostanie” – mówi Andrzej Domalik. Pracuje nad Komediantem Bernharda.

  • KOMEDIANT | wideo zapowiedź

    Przed premierą – wideo zapowiedź! Premiera Komedianta Thomasa Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika już 13 maja. W roli tytułowej – Jerzy Radziwiłowicz. 

  • 80. urodziny Jana Englerta

    Jan Englert, dyrektor artystyczny Teatru Narodowego, 11 maja obchodzi 80 urodziny! Z okazji jubileuszu życzymy nieustającej wiary w teatr!

  • 100. przedstawienie KORDIANA

    Kordian – dramat o trudnych polskich wyborach, polskim niebie i polskim piekle. 26 kwietnia spektakl zagramy po raz setny! Z tej okazji przedstawiamy fotorelację zza kulis. 

  • Jan Frycz – 45-lecie pracy artystycznej

    Jan Frycz obchodzi jubileusz 45-lecia pracy artystycznej. Gratulujemy i życzymy wielu kolejnych aktorskich wyzwań i artystycznych spełnień!

  • Gustaw Holoubek | Wielka Improwizacja

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przedstawiamy Wielką Improwizację w jego wykonaniu. Nagranie pochodzi z premiery Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka.




  • Jan Englert wspomina Gustawa Holoubka

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka Jan Englert wspomina wybitnego aktora – „Gustaw Holoubek jest autorytetem, punktem odniesienia”.  

  • Gustaw Holoubek w Teatrze Narodowym

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przypominamy ten rozdział jego bogatej biografii artystycznej, który wiązał się z pracą w Teatrze Narodowym. 

  • 70. urodziny Sławomiry Łozińskiej!

    8 kwietnia Sławomira Łozińska obchodzi 70. urodziny! W tym roku przypada również 50. rocznica debiutu wybitnej aktorki w Teatrze Narodowym. Życzymy kolejnych wspaniałych ról!

  • Aktorki i aktorzy TN z Medalami Gloria Artis

    Małgorzata Kożuchowska, Sławomira Łozińska, Jarosław Gajewski i Arkadiusz Janiczek zostali uhonorowani Medalami Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.

  • ALICJI KRAINA CZARÓW – recenzje

    „Wielka imaginacja. Wielka fantazja. Wielka wyobraźnia”, „piękny spektakl” – recenzje po premierze Alicji Krainy Czarów wg Carrolla w reżyserii Sławomira Narlocha. 

  • Na wyspach pamięci. Rozmowa ze Sławomirem Narlochem

    „To opowieść o pamięci i fascynującej rzeczywistości pełnej zagadek i paradoksów. Tu i teraz – dziś jest czas na Alicji Krainę Czarów” – mówi Sławomir Narloch, reżyser spektaklu. 

  • MUZYKA TO CZAS

    Przedstawiamy muzyczną zapowiedź Alicji Krainy Czarów! W roli Szalonego Kapelusznika – Paweł Paprocki. 

  • Wskazówki zegara | premiera ALICJI...

    Czy można pamiętać do przodu? Odwrócić czas? Zatrzymać wspomnienia? Alicji Kraina Czarów wg Lewisa Carrolla w reżyserii Sławomira Narlocha.

  • Piotr Cieplak z Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya

    Piotr Cieplak został wyróżniony Nagrodą im. Żeleńskiego-Boya za wybitne osiągnięcia w sztuce reżyserskiej, ze szczególnym uwzględnieniem realizacji w Teatrze Narodowym.

  • Jan Englert – jubileusz 45-lecia pracy reżyserskiej

    Jan Englert po raz pierwszy reżyserował w 1978 roku. Jego najnowszą pracą reżyserską jest zrealizowany w Teatrze Narodowym Mizantrop Molière’a. 

  • MIZANTROP – recenzje po premierze

    Po premierze Mizantropa Molière’a w reżyserii Jana Englerta – przedstawiamy wybór recenzji. 

  • Niejednoznaczność | Molière w Narodowym

    Pytania o nasz stosunek do świata i postawę wobec innych, o egoizm i empatię – premiera Mizantropa Molière’a odbyła się 10 grudnia na scenie Studio. 

  • Szlachetność i profity. Rozmowa z Janem Englertem

    „Rozkrok między szlachetnością a interesownością, pychą a skromnością – to jest najciekawsze” – mówi Jan Englert, reżyser Mizantropa

  • KSIĘGI JAKUBOWE – wybór recenzji

    Przedstawiamy fragmenty recenzji, które ukazały się po premierze Ksiąg Jakubowych Olgi Tokarczuk w reżyserii Michała Zadary.

  • My z nich | rozmowa z Michałem Zadarą

    „My, współcześni Polacy, jesteśmy spadkobiercami bardzo różnych tradycji, narodowości, praktyk” – mówi Michał Zadara, reżyser Ksiąg Jakubowych.

  • Dziedzictwo | premiera KSIĄG JAKUBOWYCH

    Nasi przodkowie, tożsamość i przyszłość – Księgi Jakubowe Olgi Tokarczuk w inscenizacji Michała Zadary.

  • DEKALOG – recenzje po premierze

    Przedstawiamy wybór recenzji po premierze Dekalogu Kieślowskiego i Piesiewicza w reżyserii Wojciecha Farugi.  

  • Rozmowa z Wojciechem Farugą o DEKALOGU

    „Wydaje mi się, że rozważania: co jest dobre, co złe, co trzeba, a czego nie wolno, są teraz, kiedy ten świat po raz kolejny nam się wymknął, wyjątkowo ważne” – mówi reżyser Dekalogu.

  • Po pierwsze człowiek | premiera DEKALOGU

    Wojciech Faruga sięgnął po ikoniczne dzieło polskiego filmu, przemyślane na nowo po ponad trzech dekadach. 

  • Warszawska Nagroda Edukacji Kulturalnej

    Z radością informujemy, że zrealizowany przez nas program dla szkół KLASA TN zdobył III nagrodę 13. edycji Warszawskiej Nagrody Edukacji Kulturalnej.

  • Solidarni z Ukrainą | Солідарні з Україною

    Zespół Teatru Narodowego solidaryzuje się z Ukraińcami, walczącymi o niepodległość swojej ojczyzny. 

  • TEATR MÓJ WIDZĘ... – rozmowy z aktorkami i aktorami

    Kinga Ilgner rozmawia z: Anną Seniuk, Małgorzatą Kożuchowską, Gabrielą Muskałą, Janem Englertem, Jerzym Radziwiłowiczem, Marcinem Hycnarem. Partnerem cyklu jest Teatr Narodowy.

  • DEJMEK Raszewskiej z nagrodą PTBT!

    Wydana przez Teatr Narodowy książka Dejmek Magdaleny Raszewskiej otrzymała nagrodę Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych. 

  • Cykl AKTORZY/SENIORZY

    Teatr Narodowy jest partnerem internetowego projektu Leny Frankiewicz, filmowego cyklu, na który składają się rozmowy o teatrze z seniorkami i seniorami zawodu aktorskiego.

  • Cykl POECI POLSCY online #kulturabezbarier

    Polska poezja w interpretacji Aktorów Teatru Narodowego – artystyczno-edukacyjny cykl POECI POLSCY #kulturabezbarier.

  • WYKŁADY OTWARTE online (materiały audio)

    Wykłady Teatru Narodowego online dotyczące badań nad twórczością wielkich osobowości polskiej kultury.

  • Przedstawienia Teatru Narodowego online

    Spektakle Teatru Narodowego zrealizowane w Teatrze Telewizji – wybór ze zbiorów Ninateka.pl oraz Vod.TVP. 

  • Teatr Narodowy w Google Cultural Institute

    Wystawę o burzliwych dziejach Narodowej Sceny można oglądać w sieci! Zapraszamy do odwiedzenia Google Cultural Institute.

Korzystając z serwisu internetowego Teatru Narodowego akceptujesz zasady Polityki prywatności oraz wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Plik cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej na temat cookie, kliknij tutaj