Aktualności

Życie wyobrażone. Rozmowa z Kubą Kowalskim

Kuba Kowalski pracuje nad Heddą Gabler Henrika Ibsena. W roli tytułowej – Wiktoria Gorodeckaja. Premiera 10 maja na Scenie przy Wierzbowej.
„Hedda jest postacią w kryzysie, wciąż siebie szuka – mówi reżyser. – Poprzeczka w tym dramacie ustawiona jest wysoko – co zrobić ze swoim życiem, żeby miało ono wagę?”

Próby do HEDDY GABLER: Dominika Kluźniak (Pani Elvsted), Kuba Kowalski (reżyser), Oskar Hamerski (Jørgen Tesman). Fot. Krzysztof BielińskiPo raz pierwszy reżyseruje Pan Ibsena. Które tematy zawarte w Heddzie Gabler są dla Pana najbardziej interesujące?

Wolność to temat naczelny. Jesteśmy przyzwyczajeni do myślenia o Ibsenie – przede wszystkim za sprawą jego Nory – jako o autorze, który zajmował się wolnością kobiet w społeczeństwie. I w takim ujęciu to zagadnienie w Heddzie… także jest obecne. Na przykład w bardzo ciekawy sposób ten temat prowadzimy z Dominiką Kluźniak – Panią Elvsted. To bohaterka, która, mówiąc dzisiejszym językiem, walczy o siebie na rynku pracy, zostawia męża, dzieci, jej decyzje są ryzykowne, mają swój ciężar. Natomiast tytułowa Hedda ma w sobie coś pierwotnego, atawistycznego. Poza potrzebą wyzwolenia się z szeroko rozumianego konwenansu, jest w niej krzyk przeciwko prawom biologii – Hedda jest w ciąży, w której być nie chce. Postrzega ją jako wielki dramat, swoje upośledzenie, uwięzienie. Do samego końca zaciekle walczy o swoją niezależność. Nie chce być żoną, matką, czyli tym wszystkim, czego oczekuje się od kobiety w pewnym wieku. W tę postać wpisana jest absolutna niechęć wchodzenia w jakąkolwiek relację, która by ją ograniczała lub w ogóle definiowała. Hedda Gabler to marzenie o całkowitej i bezkompromisowej wolności.
Drugi istotny temat to pragnienie piękna i to w bardzo współczesnym ujęciu. Główna bohaterka ma poczucie, że to, co życie ma jej do zaoferowania, jest niezwykle prozaiczne, małe, byle jakie. W dzisiejszych czasach, w których media nieustannie sprzedają nam obrazy idealnego życia, nienasycenie Heddy jest symptomatyczne. Hedda jest na swój sposób młodszą siostrą Emmy Bovary*. Ona także rozpaczliwie szukała przeżycia większego niż to, które życie – w jej spokojnym, mieszczańskim świecie – może jej dać. Co ciekawe, Emma rzucała się w romanse, szybko weryfikowane i ośmieszane, ale jednak zatracała się w mężczyznach. Tymczasem Hedda mówi: „Ja nigdy nie wyskakuję z pociągu…” Jakby to już nie wystarczało, zostało już sprawdzone, zbadane, i okazało się zbyt banalne.
* Kuba Kowalski w 2015 roku zaadaptował na scenę i wyreżyserował Panią Bovary Flauberta w Teatrze im. Osterwy w Lublinie.

Jakich rozwiązań inscenizacyjnych poszukujecie?

Staramy się pomijać XIX-wieczną rodzajowość. Scenografia, której autorem jest Arek Ślesiński, jest minimalistyczna. To pomysł na przestrzeń subiektywną, wewnętrzną przestrzeń Heddy. Zresztą Ibsen też to zapisał – bohaterka jest tajemniczo uwięziona w mieszkaniu, wszyscy, którzy do niej przychodzą, oglądają ją trochę jak okaz czy trofeum. Ważnym elementem w tej przestrzeni jest fortepian, który odsyła do klasycznego wyobrażenia piękna, a jednocześnie jest swego rodzaju encefalografem, przedstawiającym emocjonalne stany Heddy. Heddę gra Wiktoria Gorodeckaja, która potrafi połączyć niezwykłą siłę i świadomość siebie z ogromną subtelnością. Muzykę komponuje i będzie wykonywał na żywo Radek Duda. Dużo rzeczy próbujemy opowiedzieć za pomocą ciała. Chcemy, aby ruch sceniczny – a choreografią zajmuje się Łukasz Przytarski – także niósł sensy, był przeciwwagą dla tekstu. Próbujemy oderwać się od gadających głów na kanapie.

Próby do HEDDY GABLER: Wiktoria Gorodeckaja (Hedda Tesman). Fot. Krzysztof BielińskiCzym są konwenanse, mieszczański świat? Jak dzisiaj o tym opowiadać?

Ibsen rozkłada mieszczański świat na części pierwsze. Mamy małżeństwo, które musi, przynajmniej na zewnątrz, wyglądać na zgodne, a co za tym idzie musi zaowocować dzieckiem. Mąż Heddy, Tesman, musi otrzymać prestiżową posadę, która w oczach świata potwierdzi jego wartość. Kupują wytworny dom, na który ich nie stać, ale znowu – jest on niezbędny, żeby dopełnić obrazu szczęśliwego życia. Co ciekawe, to chyba jeden z pierwszych dramatów, w którym bohaterowie zaczynają bajeczne życie na kredyt! Jest wreszcie potrzeba odbicia tego szczęśliwego obrazka w oczach innych – stąd potrzeba tego, co Ibsen nazywa „zaufanym kręgiem towarzyskim”. Reprezentuje go postać Bracka, człowieka zakłamanego i bezwzględnego, który nieustannie patrzy i ocenia. Tak naprawdę świat mieszczańskich konwenansów niewiele się zmienił od czasów Ibsena. Mieszczaństwo przejawia się w życiu na pokaz, w bezmyślnym powtarzaniu schematów, gotowych scenariuszy i w braku fantazji czy odwagi, by poza nie wykroczyć. Hedda dusi się w tym świecie i nie może pogodzić z myślą, że w gruncie rzeczy wszyscy żyjemy bardzo podobnie. Hedda chciałaby żyć inaczej.

Czego boi się najbardziej?

Hedda boi się odsłonić. Gardzi słabością, nie pozwala sobie na nią, a jeżeli już się z nią zdradzi, to sama się za nią karze. Myślę, że ten wymóg bycia silną może zabrzmieć znajomo dla dzisiejszych kobiet. Ale najbardziej Hedda boi się drugiego człowieka. Jest w niej paniczny lęk przed demaskacją i bliskością.

Boi się odsłonić, a jednocześnie mówi, że się nudzi?

To jest raczej przerażająca pustka. Poprzeczka w tym dramacie ustawiona jest wysoko, jest w nim zapisany, mówiąc górnolotnie, kryzys egzystencjalny. Co zrobić ze swoim życiem, żeby miało ono wagę? „Ja się nudzę” to znaczy, że mam wrażenie, że nie istnieję. Hedda jest postacią w kryzysie, wciąż siebie szuka. Trudno ją zaklasyfikować, trudno uchwycić stosunek Ibsena do swojej bohaterki. Z jednej strony mamy jej wymiar tragiczny, wzniosły – buntuje się przecież przeciwko zakłamaniu i przemocy naszego świata. Z drugiej strony Hedda jest groteskowa – w niej samej jest jakaś nieumiejętność i niemożność życia. Egzaltowana mieszczka, która buduje zamki na piasku. Jest kobietą nowoczesną, więc w Boga nie wierzy; nie jest artystką, więc nie tworzy. Zaczyna więc rozpaczliwie manipulować ludźmi, próbuje tak pokierować ich życiem, żeby samej coś poczuć. Ibsen jest wobec niej czuły, ale też boleśnie ironiczny.

Próby do HEDDY GABLER: Radosław Duda (kompozytor), Wiktoria Gorodeckaja (Hedda Tesman). Fot. Krzysztof BielińskiW dramacie jest niewiele postaci, a relacje między nimi są bardzo intensywne. Jak pracujecie nad siecią tych ścisłych powiązań, wzajemnych zależności?

Gigantyczna robota, tam jest tego tak strasznie dużo… (śmiech). To jest materiał, który naprawdę zachęca do poszukiwania głębokiej, niebanalnej psychologii. Pracuję z szóstką znakomitych aktorów i przy kolejnych lekturach tekstu wciąż okazuje się, że z jednej strony wymaga on ogromnej pracy analitycznej, jest niezwykle gęsty, a z drugiej – dość anarchiczny, pełen sprzeczności i fałszywych tropów. Jestem głęboko przekonany, że Ibsen nie napisał sztuki dobrze skrojonej, nie napisał też sztuki z kluczem; sztuki, którą można by otworzyć jednym wytrychem. Nasza praca polega na tym, by dokonać ogromnego wysiłku i nazwać te wszystkie relacje, a potem wpuścić tam szaleństwo. Mam wrażenie, że dopiero wtedy będziemy wierni autorowi. 

To, co kryje się pod siecią tych zależności, jest drastyczne. 

Drastyczne i przede wszystkim ogromnie zakłamane. Są tam mechanizmy oszukiwania siebie nawzajem, ale – co ważniejsze i ciekawsze – oszukiwania siebie samych. „No, teraz już jestem szanowanym i szczęśliwym człowiekiem, który coś osiągnął” – myśli Jørgen Tesman. Odpowiedzią Heddy na to samookłamywanie jej męża jest życie na zupełnie innym poziomie ułudy. Hedda wybiera życie w świecie fantazji, życie wyobrażone. Wydaje się to bardzo proste, a jednak temat jest ogromny – rozdźwięk między rzeczywistością, a jej wyobrażeniem. Myślę, że dramat Ibsena jest także o tym głębokim rozdźwięku.



Na zdjęciach: próby do Heddy Gabler  Henrika Ibsena. Fot. Krzysztof Bieliński 
Od góry: 
– Dominika Kluźniak (Pani Elvsted), Kuba Kowalski – reżyser, Oskar Hamerski (Jørgen Tesman) 
– Wiktoria Gorodeckaja (Hedda Tesman) 
– Radosław Duda – kompozytor, Wiktoria Gorodeckaja (Hedda Tesman)

Rozmawiała: Monika Mokrzycka-Pokora (materiał własny Teatru; w przypadku publikacji fragmentów prosimy o podanie źródła) 


Strona przedstawienia
Hedda Gabler 

premiera: 10 maja 2019, godz. 19:30, Scena przy Wierzbowej im. Jerzego Grzegorzewskiego

  • W próbach: GRA SNÓW

    Próbujemy! Premiera Gry snów Strindberga w reżyserii Sławomira Narlocha już 13 kwietnia na Scenie przy Wierzbowej. 

  • Repertuar marzec – maj

    W kwietniu zapraszamy na premierę Gry snów Strindberga. Ponadto wśród wielu tytułów – Szekspirowski Król Lear oraz Piknik pod Wiszącą Skałą wg Lindsay.

  • TEATR DLA SENIORÓW I STUDENTÓW

    Bilety promocyjne dla seniorów i studentów w cenie od 30 do 50 zł – wiele propozycji od marca do maja. 

  • Utrudnienia w dojeździe do Teatru | 24 marca

    Uprzejmie informujemy, że w związku z 18. Półmaratonem Warszawskim 24 marca możliwe są utrudnienia w dojeździe i parkowaniu w okolicach Teatru Narodowego.

  • KRÓL LEAR – wybór recenzji po premierze

    Recenzenci i teatralni blogerzy dzielą się opiniami po premierze Króla Leara Shakespeare’a w reżyserii Grzegorza Wiśniewskiego.

  • Ewa Wiśniewska – 60 lat na scenie!

    Ewa Wiśniewska obchodzi jubileusz 60-lecia pracy artystycznej. Wybitna aktorka została uhonorowana Złotym Medalem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. Gratulujemy!

  • SONATA JESIENNA – 100 przedstawienie!

    Sonatę jesienną Ingmara Bergmana w reżyserii Grzegorza Wiśniewskiego 7 kwietnia przedstawimy po raz setny.

  • FREDRO na Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych

    Fredrę. Rok Jubileuszowy w reżyserii Jana Englerta pokażemy 18 i 19 kwietnia na Międzynarodowym Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi.

  • Trzytomowa publikacja o Jerzym Grzegorzewskim

    To. Biografia Jerzego Grzegorzewskiego Maryli Zielińskiej oraz album Jerzy Grzegorzewski 1939–2005 pod red. Janusza Górskiego dostępne w księgarni internetowej.

  • TARTUFFE – pożegnanie z tytułem

    Po niemal osiemnastu latach od premiery, pożegnaliśmy spektakl Tartuffe albo Szalbierz Molière’a w reżyserii Jacques’a Lassalle’a. 

  • DUSZYCZKA – wspomnienie

    30 stycznia 2024 minęło 20 lat od premiery Duszyczki Różewicza w reżyserii Jerzego Grzegorzewskiego. Zapraszamy do obejrzenia filmowego zapisu wspomnień!

  • Vouchery do Teatru Narodowego

    Długoterminowe vouchery do Teatru Narodowego to doskonały podarunek. Są dostępne online oraz w kasach Teatru. 

  • KLASA TN – 3. edycja projektu edukacyjnego

    Spotkania z młodymi ludźmi sprawiają nam mnóstwo radości! Już po raz trzeci zgłębiamy tajniki teatru z uczennicami i uczniami warszawskich szkół.

     

  • SZTUKA ROZMOWY. Podcast Teatru Narodowego

    Jak buduje się artystyczne relacje? Rozmowy z aktorkami i aktorami Teatru Narodowego. Zapraszamy do słuchania!

  • Recenzje po premierze CZEKAJĄC NA GODOTA

    Recenzenci i teatralni blogerzy dzielą się opiniami o spektaklu Czekając na Godota Samuela Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka.

  • CZEKAJĄC NA GODOTA – zwiastun

    Zwiastun Czekając na Godota Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka. Premiera spektaklu odbyła się 9 grudnia na Scenie Studio.

  • Heroizm trwania | premiera CZEKAJĄC NA GODOTA

    Trwanie – uparte i heroiczne. Premiera Czekając na Godota Samuela Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka odbyła się 9 grudnia na Scenie Studio. 

  • Rozmowa z Piotrem Cieplakiem

    „Wszystko, co człowiek może zrobić – złorzecząc, przeklinając, wściekając się, to jednak… czekać” – mówi Piotr Cieplak o pracy nad Czekając na Godota Becketta. 

  • PCHŁA SZACHRAJKA – 10 lat od premiery!

    6 grudnia 2023 mija 10 lat od premiery Pchły Szachrajki Jana Brzechwy w reżyserii Anny Seniuk! Zapraszamy do obejrzenia materiału o tym wyjątkowym, łobuzerskim spektaklu.


  • Księgarnia internetowa

    Publikacje poświęcone dziejom teatru i jego twórcom, w ofercie także torby i saszetki ze zdemontowanych banerów. Zapraszamy do księgarni internetowej!

  • FREDRO. ROK JUBILEUSZOWY – recenzje

    „Niezwykły spektakl, pozornie utrzymany w konwencji próby, stał się zatrzymanym w czasie sądem nad dziełem wybitnego komediopisarza” – recenzje po premierze Fredry w reż. Jana Englerta. 

  • Stawiany na pomnikach i przed sądem

    Fredro. Rok Jubileuszowy w reżyserii Jana Englerta – premiera odbyła się 1 grudnia. W roku 2023 świętowaliśmy 230 rocznicę urodzin komediopisarza.

  • Eimuntas Nekrošius – piąta rocznica śmierci

    20 listopada 2023 roku minęła piąta rocznica śmierci Eimuntasa Nekrošiusa – jednego z najwybitniejszych europejskich twórców teatralnych ostatniego półwiecza.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO – recenzje

    „Znakomity spektakl”, „cały zespół aktorski gra koncertowo” – przedstawiamy recenzje i opinie krytyków oraz teatralnych blogerów o Opowieściach Lasku Wiedeńskiego.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO | zwiastun

    Premiera Opowieści Lasku Wiedeńskiego Ödöna von Horvátha w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej odbyła się 4 listopada na Scenie przy Wierzbowej.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO | premiera

    Cywilizacja na krawędzi, w kryzysie wartości – świat, który nie chce pomyśleć. Dramat von Horvátha w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej. 

  • Martyna Kander nagrodzona za scenografię do ALICJI...

    Martyna Kander otrzymała trzecią nagrodę w Ogólnopolskim Plebiscycie Musicalowych Premier Sezonu 2022/2023 za scenografię do spektaklu Alicji Kraina Czarów

  • Jubileusze dyrekcji Teatru Narodowego

    Jubileusze – 25 lat dyrekcji Krzysztofa Torończyka w odbudowanym Teatrze Narodowym, 20 lat dyrekcji artystycznej Jana Englerta. 

     

  • Wojciech Faruga z Nagrodą im. Konrada Swinarskiego

    Wojciech Faruga za reżyserię Dekalogu został uhonorowany Nagrodą im. Konrada Swinarskiego przyznawaną przez miesięcznik „Teatr”. Serdecznie gratulujemy!

  • Premiery sezonu 2023/2024

    Opowieści Lasku Wiedeńskiego, Czekając na Godota, Król Lear, Gra snów, a także Fredro, widowisko z okazji Roku Jubileuszowego Aleksandra Fredry. 

  • 80. urodziny Jana Englerta

    Jan Englert, dyrektor artystyczny Teatru Narodowego, 11 maja obchodzi 80 urodziny! Z okazji jubileuszu życzymy nieustającej wiary w teatr!

  • 100. przedstawienie KORDIANA

    Kordian – dramat o trudnych polskich wyborach, polskim niebie i polskim piekle. 26 kwietnia 2023 roku spektakl zagraliśmy po raz setny! Z tej okazji przedstawiamy fotorelację zza kulis. 

  • Jan Frycz – 45-lecie pracy artystycznej

    Jan Frycz obchodzi jubileusz 45-lecia pracy artystycznej. Gratulujemy i życzymy wielu kolejnych aktorskich wyzwań i artystycznych spełnień!

  • Gustaw Holoubek | Wielka Improwizacja

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przedstawiamy Wielką Improwizację w jego wykonaniu. Nagranie pochodzi z premiery Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka.




  • Jan Englert wspomina Gustawa Holoubka

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka Jan Englert wspomina wybitnego aktora – „Gustaw Holoubek jest autorytetem, punktem odniesienia”.  

  • Gustaw Holoubek w Teatrze Narodowym

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przypominamy ten rozdział jego bogatej biografii artystycznej, który wiązał się z pracą w Teatrze Narodowym. 

  • 70. urodziny Sławomiry Łozińskiej!

    8 kwietnia Sławomira Łozińska obchodzi 70. urodziny! W tym roku przypada również 50. rocznica debiutu wybitnej aktorki w Teatrze Narodowym. Życzymy kolejnych wspaniałych ról!

  • Aktorki i aktorzy TN z Medalami Gloria Artis

    Małgorzata Kożuchowska, Sławomira Łozińska, Jarosław Gajewski i Arkadiusz Janiczek zostali uhonorowani Medalami Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.

  • Piotr Cieplak z Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya

    Piotr Cieplak został wyróżniony Nagrodą im. Żeleńskiego-Boya za wybitne osiągnięcia w sztuce reżyserskiej, ze szczególnym uwzględnieniem realizacji w Teatrze Narodowym.

  • Jan Englert – jubileusz 45-lecia pracy reżyserskiej

    Jan Englert po raz pierwszy reżyserował w 1978 roku. Jego najnowszą pracą reżyserską jest zrealizowany w Teatrze Narodowym Mizantrop Molière’a. 

  • Warszawska Nagroda Edukacji Kulturalnej

    Z radością informujemy, że zrealizowany przez nas program dla szkół KLASA TN zdobył III nagrodę 13. edycji Warszawskiej Nagrody Edukacji Kulturalnej.

  • Cykl POECI POLSCY online #kulturabezbarier

    Polska poezja w interpretacji Aktorów Teatru Narodowego – artystyczno-edukacyjny cykl POECI POLSCY #kulturabezbarier.

  • Przedstawienia Teatru Narodowego online

    Spektakle Teatru Narodowego zrealizowane w Teatrze Telewizji – wybór ze zbiorów Ninateka.pl oraz Vod.TVP. 

Korzystając z serwisu internetowego Teatru Narodowego akceptujesz zasady Polityki prywatności oraz wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Plik cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej na temat cookie, kliknij tutaj