Aktualności

15 rocznica śmierci Jerzego Grzegorzewskiego

W 15 rocznicę śmierci (9 kwietnia) wspominamy JERZEGO GRZEGORZEWSKIEGO (1939–2005) – reżysera, malarza i scenografa, jednego z najoryginalniejszych inscenizatorów polskiej sceny powojennej, dyrektora Teatru Narodowego w latach 1997–2003.



Na zdjęciu: Jerzy Grzegorzewski podczas prób Nocy listopadowej Stanisława Wyspiańskiego (premiera w Teatrze Narodowym 19 listopada 1997). Fot. Krzysztof Miller

Jerzy Grzegorzewski szedł drogą eksperymentów i poszukiwań formalnych. 
Kontynuując tradycje polskiej awangardy XX wieku, tworzył autorskie, wielowymiarowe spektakle w swoistym stylu – jednak tym własnym językiem udawało mu się celnie komentować świat wokół, trafiać w nastrój chwili, omawiać najbardziej bieżące problemy. 
Sam też tworzył scenografię. Budował unikalny, wyrafinowany plastycznie sceniczny świat – niejednokrotnie posługując się „obiektami znalezionymi”, wyjętymi z ich codziennego kontekstu (pantografy tramwajowe, wnętrza fortepianów i innych instrumentów muzycznych, stare sprzęty domowe), które po przetworzeniu zyskiwały nowy charakter i funkcję.

Grzegorz Niziołek pisał, że „Przedstawienia Grzegorzewskiego trzeba studiować jak pejzaże czy martwe natury, dlatego paradoksem wydaje się ich przemijalność …Grzegorzewski zawsze wyżej stawia realność przedmiotu niż jego symboliczne sensy. Obecność aktora waży więcej niż wykreowana przezeń rola. …Kategoria obecności staje się więc czymś, co zdaje się najlepiej opisywać teatr Grzegorzewskiego”.
„Najprościej można powiedzieć, że jest to suma indywidualnych perspektyw – aktorów, widzów, reżysera. Z materii ich pamięci rodzi się po wielokroć spektakl – w akcie tworzenia i odbioru. Na zachowaniu odrębności tych poszczególnych światów Grzegorzewskiemu bardzo zależy. Dlatego widzom ofiarowuje dar wolności, a aktorom – dar samotności".*

Jego przyjaciel z czasu studiów reżyserskich, a potem współpracownik w Teatrze Narodowym, Jan Skotnicki tak charakteryzował sposób pracy Grzegorzewskiego: „Czasami reżyserowi nie wyjdzie kawałek sceny i mówi: odłożę to, potem zrobię następne dwie, a potem wrócę do tej sceny. Do takich reżyserów Jerzy się nie zaliczał. …Jęczał jeden dzień, drugi dzień, pił herbatę, strasznie się męczył. Mówię: – Jurek, o co tobie chodzi? No, przestań jęczeć, do cholery. A on mówi: ­– widzisz, jest taki problem – ja nie wiem, czy ten parawan stoi tak czy tak, i póki tego problemu nie rozwiązał, nie poszedł dalej, był uparty jak wół. …bardzo uczciwy w swojej pracy, żadnego szalbierstwa w sobie nie tolerował. Pod tym względem był wzorem do naśladowania”.**

Jerzy Grzegorzewski był dyrektorem Teatru Polskiego we Wrocławiu i Teatru Studio w Warszawie. Po długoletniej odbudowie Teatru Narodowego ze zniszczeń wywołanych pożarem, w roku 1997 objął jego dyrekcję artystyczną, na nowo sformował zespół. Zdawał sobie sprawę, że opinia publiczna nieufnie przyjmuje „wiecznego awangardystę” na czele narodowej sceny, jednak pod jego rządami ożyła na tej scenie i tradycja. Premierą Nocy listopadowej zainaugurował działalność nowego Narodowego jako „Domu Wyspiańskiego”. Na utworach Stanisława Wyspiańskiego budował też program – co sezon pojawiały się kolejne premiery: Sędziowie, Wesele, Akropolis, HAMLET Stanisława Wyspiańskiego. Zaprosił do współpracy swoich poprzedników: Kazimierza Dejmka, Adama Hanuszkiewicza; mistrza pantomimy Henryka Tomaszewskiego, uznanych twórców, takich jak: Tadeusz Bradecki, Kazimierz Kutz, Ryszard Peryt, Janusz Wiśniewski.
Rezygnując z dyrekcji w 2003 roku, Grzegorzewski pozostał reżyserem Teatru Narodowego; jego Duszyczkę według utworów Tadeusza Różewicza utrzymujemy w repertuarze do dziś.

Ze względu na wprowadzony stan epidemii i czasowe zawieszenie działalności Teatru, nie możemy uczcić piętnastej rocznicy śmierci Jerzego Grzegorzewskiego tak, jak wcześniej planowaliśmy. We współczesnej historii narodowej sceny wybitny artysta odcisnął mocne piętno i niezmiennie pozostaje w naszej pamięci.

Na zamówienie Teatru Narodowego powstaje pierwsza biografia artysty. Autorka Maryla Zielińska tak rozpoczyna swoją książkę: 

Jerzy Grzegorzewski – wybitny artysta, unikalny człowiek, twórca autorskiego teatru. Jednym z zagadnień, które trwale zaprzątały mu głowę było, jak aktor ma wejść i zejść ze sceny. Jak uniknąć banału powiązania ruchu z wygłaszaną kwestią? Co to znaczy więc powołać i odwołać postać w takiej a nie innej kondycji, w tej konkretnej przestrzeni, w tym dokładnie momencie? Co się wydarza pomiędzy? Co to jest „to”?
Kochał życie, uwielbiał poddawać je kreacji – też ze wstrętu do banału, z wrodzonego poczucia humoru, z uwielbienia dla artystów, także dla artystów życia. Wyznał w radiowym wywiadzie: „właśnie tak ułożyłem sobie to życie z pewną swobodą”. **[…]
„Cóż to jest owo «to»?” – pytał Iwan Iljicz, bohater jednego z przedstawień  Grzegorzewskiego, w przeczuciu pewnej śmierci – „wszystko to było «nie» to, wszystko było straszliwym, ogromnym oszukaństwem, zasłaniającym życie i śmierć”.
„To” było też dziełem sztuki, którego twórcą był Jerzy Grzegorzewski. Głęboko przeżywał wszystkie przejawy ludzkiego talentu. Podobnie jak rzeczywistość i własne doświadczenia. Inspiracje stąd czerpane przekładał na swój język teatru, kondensując treść do esencji. „To” było „jak jakiś nabój wysokiej marki eksplozywności, leżący spokojnie na łące”****, potrzebowało współpracowników i odbiorców, by w pełni zaistnieć. Komunikacja w jedną i drugą stronę odbywała się wyboistą drogą sukcesu i odrzucenia.


*
Grzegorz Niziołek, Coś co zginęło, szuka tu imienia [w:] Teatr Narodowy. Kronika. Planeta Grzegorzewski. Sezony 2000/2001, 2001/20002, 2002/2003, Warszawa 2004
** Wyspiański i owoce morza, „Teatr” 2005, nr 7/8
*** „Wieczór z Jedynką”, z Jerzym Grzegorzewskim rozmawia Anna Retmaniak, Program 1 PR, emisja 18 stycznia 2001
**** Stanisław Ignacy Witkiewicz, Matka, [w:] Dramaty, t. III, PIW, Warszawa, s. 192




  • Międzynarodowy Dzień Teatru 2023

    Wspólne święto nas wszystkich – ludzi teatru i widzów! Z tej okazji dziękujemy wszystkim tym, dla których teatr jest ważnym miejscem spotkań. Bądźmy razem!

  • ALICJI KRAINA CZARÓW – recenzje

    „Wielka imaginacja. Wielka fantazja. Wielka wyobraźnia”, „piękny spektakl” – recenzje po premierze ALICJI KRAINY CZARÓW wg Carrolla w reżyserii Sławomira Narlocha. 

  • Repertuar marzec – maj 2023

    Premiery – w marcu Alicji Kraina Czarów wg Carrolla, a w maju Komediant Bernharda! Ponadto na trzech scenach Teatru wiele tytułów, w tym Księgi Jakubowe.

  • Oferty promocyjne

    Comiesięczne programy TEATR DLA SENIORÓW, TEATR DLA STUDENTÓW (obecnie w ofercie propozycje od marca do maja) oraz inne aktualne promocje. 

  • ZEMSTA NIETOPERZA – odwołane marcowe spektakle

    Z przykrością zawiadamiamy, iż z przyczyn technicznych przedstawienia ZEMSTY NIETOPERZA w dniach 29 i 30 marca zostały odwołane. Przepraszamy. Teatr zwraca pieniądze za bilety. 

  • 15 kwietnia | ALICJI KRAINA... z tłumaczeniem na PJM

    Spektakl Alicji Kraina Czarów w dniu 15 kwietnia przedstawimy z tłumaczeniem na polski język migowy (PJM). Serdecznie zapraszamy!

  • Na wyspach pamięci. Rozmowa ze Sławomirem Narlochem

    „To opowieść o pamięci i fascynującej rzeczywistości pełnej zagadek i paradoksów. Tu i teraz – dziś jest czas na Alicji Krainę Czarów” – mówi Sławomir Narloch, reżyser spektaklu. 

  • MUZYKA TO CZAS

    Przedstawiamy muzyczną zapowiedź Alicji Krainy Czarów! W roli Szalonego Kapelusznika – Paweł Paprocki. 

  • Wskazówki zegara | premiera ALICJI...

    Czy można pamiętać do przodu? Odwrócić czas? Zatrzymać wspomnienia? Alicji Kraina Czarów wg Lewisa Carrolla w reżyserii Sławomira Narlocha.

  • Piotr Cieplak z Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya

    Piotr Cieplak został wyróżniony Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya za wybitne osiągnięcia w sztuce reżyserskiej, ze szczególnym uwzględnieniem spektakli realizowanych w Teatrze Narodowym.

  • Jan Englert – jubileusz 45-lecia pracy reżyserskiej

    Jan Englert po raz pierwszy reżyserował w 1978 roku. Jego najnowszą pracą reżyserską jest zrealizowany w Teatrze Narodowym Mizantrop Molière’a. 

  • Vouchery do Teatru Narodowego

    Długoterminowe vouchery do Teatru Narodowego to doskonały podarunek. Są dostępne online oraz w kasach Teatru. 

  • MIZANTROP – recenzje po premierze

    Po premierze Mizantropa Molière’a w reżyserii Jana Englerta – przedstawiamy wybór recenzji. 

  • Niejednoznaczność | Molière w Narodowym

    Pytania o nasz stosunek do świata i postawę wobec innych, o egoizm i empatię – premiera Mizantropa Molière’a odbyła się 10 grudnia na scenie Studio. 

  • Szlachetność i profity. Rozmowa z Janem Englertem

    „Rozkrok między szlachetnością a interesownością, pychą a skromnością – to jest najciekawsze” – mówi Jan Englert, reżyser Mizantropa

  • KSIĘGI JAKUBOWE – wybór recenzji

    Przedstawiamy fragmenty recenzji, które ukazały się po premierze Ksiąg Jakubowych Olgi Tokarczuk w reżyserii Michała Zadary.

  • My z nich | rozmowa z Michałem Zadarą

    „My, współcześni Polacy, jesteśmy spadkobiercami bardzo różnych tradycji, narodowości, praktyk” – mówi Michał Zadara, reżyser Ksiąg Jakubowych.

  • Dziedzictwo | premiera KSIĄG JAKUBOWYCH

    Nasi przodkowie, tożsamość i przyszłość – Księgi Jakubowe Olgi Tokarczuk w inscenizacji Michała Zadary.

  • DEKALOG – recenzje po premierze

    Przedstawiamy wybór recenzji po premierze Dekalogu Kieślowskiego / Piesiewicza w reżyserii Wojciecha Farugi.  

  • Rozmowa z Wojciechem Farugą o DEKALOGU

    „Wydaje mi się, że rozważania: co jest dobre, co złe, co trzeba, a czego nie wolno, są teraz, kiedy ten świat po raz kolejny nam się wymknął, wyjątkowo ważne” – mówi reżyser Dekalogu.

  • Po pierwsze człowiek | premiera DEKALOGU

    Wojciech Faruga sięgnął po ikoniczne dzieło polskiego filmu, przemyślane na nowo po ponad trzech dekadach. 

  • Warszawska Nagroda Edukacji Kulturalnej

    Z radością informujemy, że zrealizowany przez nas program dla szkół KLASA TN zdobył III nagrodę 13. edycji Warszawskiej Nagrody Edukacji Kulturalnej.

  • Solidarni z Ukrainą | Солідарні з Україною

    Zespół Teatru Narodowego solidaryzuje się z Ukraińcami, walczącymi o niepodległość swojej ojczyzny. 

  • TEATR MÓJ WIDZĘ... – rozmowy z aktorkami i aktorami

    Kinga Ilgner rozmawia z: Anną Seniuk, Małgorzatą Kożuchowską, Gabrielą Muskałą, Janem Englertem, Jerzym Radziwiłowiczem, Marcinem Hycnarem. Partnerem cyklu jest Teatr Narodowy.

  • DEJMEK Raszewskiej z nagrodą PTBT!

    Wydana przez Teatr Narodowy książka Dejmek Magdaleny Raszewskiej otrzymała nagrodę Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych. 

  • Cykl AKTORZY/SENIORZY

    Teatr Narodowy jest partnerem internetowego projektu Leny Frankiewicz, filmowego cyklu, na który składają się rozmowy o teatrze z seniorkami i seniorami zawodu aktorskiego.

  • Cykl POECI POLSCY online #kulturabezbarier

    Polska poezja w interpretacji Aktorów Teatru Narodowego – artystyczno-edukacyjny cykl POECI POLSCY #kulturabezbarier.

  • WYKŁADY OTWARTE online (materiały audio)

    Wykłady Teatru Narodowego online dotyczące badań nad twórczością wielkich osobowości polskiej kultury.

  • Przedstawienia Teatru Narodowego online

    Spektakle Teatru Narodowego zrealizowane w Teatrze Telewizji – wybór ze zbiorów Ninateka.pl oraz Vod.TVP. 

  • Teatr Narodowy w Google Cultural Institute

    Wystawę o burzliwych dziejach Narodowej Sceny można oglądać w sieci! Zapraszamy do odwiedzenia Google Cultural Institute.

Korzystając z serwisu internetowego Teatru Narodowego akceptujesz zasady Polityki prywatności oraz wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Plik cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej na temat cookie, kliknij tutaj