Piotr Cieplak – reżyser

Reżyser teatralny, profesor warszawskiej Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza. Od 2014 roku etatowy reżyser Teatru Narodowego.

Fot. Andrzej Georgiew. Wszelkie prawa zastrzeżone

W 1984 roku ukończył Wydział Wiedzy o Teatrze warszawskiej Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza, a w 1990 roku Wydział Reżyserii krakowskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego. W latach 1996–1998 pełnił funkcję dyrektora artystycznego Teatru Rozmaitości w Warszawie. Jako reżyser był etatowo związany ze scenami stołecznymi: Teatrem Dramatycznym (1995–1996) i Teatrem Powszechnym im. Zygmunta Hübnera (2000–2007).

Debiutował w 1989 roku jednoaktówkami Aleksandra Fredry w toruńskim Teatrze im. Horzycy. Na przedstawienie złożyły się Jestem zabójcą oraz Pierwsza lepsza, czyli nauka zbawienna. Do twórczości Fredry powrócił w 2005 roku wystawiając Zemstę w poznańskim Teatrze Polskim.
Na początku swojej reżyserskiej drogi, na toruńskiej scenie zrealizował Żołnierza królowej Madagaskaru Tuwima (1990) oraz Tragika mimo woli na motywach utworów Czechowa (1991). W warszawskim Teatrze Dramatycznym pokazał Wyprawy krzyżowe Białoszewskiego (1995; wersja telewizyjna przedstawienia – 1995) i Ptaszka Zielonopiórego Gozziego (1996).

Wielokrotnie mierzył się w teatrze z zagadnieniami religijnymi. Przygotował, potraktowaną współcześnie, Historyję o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim Mikołaja z Wilkowiecka (Wrocławski Teatr Współczesny im. Wiercińskiego, 1993; Teatr Dramatyczny w Warszawie, 1994; wersja telewizyjna warszawskiego przedstawienia – 1995) oraz Księgę Hioba (Wrocławski Teatr Współczesny im. Wiercińskiego, 2004), do której powrócił w spektaklu Milczenie o Hiobie (Teatr Narodowy, 2013).

Wystawiał Shakespeare’a – w warszawskim Teatrze Powszechnym im. Hübnera zrealizował Wesołe kumoszki z Windsoru ( 2000) i Króla Leara (2001). Czytał na scenie Wyspiańskiego – przygotował Historię Jakuba wg Akropolis (Wrocławski Teatr Współczesny im. Wiercińskiego, 2001) i Albośmy to jacy, tacy… na podstawie Wesela oraz wielu innych utworów, m.in. wierszy Miłosza i Herberta (Teatr Powszechny im. Hübnera w Warszawie, 2007). Ostatnio zrealizował inspirowane dramatem Wyspiańskiego Wyzwolenia Drab w Teatrze im. Modrzejewskiej w Legnicy (2019). Inscenizował dramat romantyczny – dał sceniczną interpretację Fantazego Słowackiego (Teatr Miejski im. Gombrowicza w Gdyni, 2010). Pokazał brawurowo zagraną, podszytą goryczą farsę – Słomkowy kapelusz Labiche’a (Teatr Powszechny im. Hübnera w Warszawie, 2005; wersja telewizyjna przedstawienia – 2005).

Zajmuje go klasyka XX-wiecznego dramatu oraz dramaturgia najnowsza. Zrealizował Historię o Miłosiernej, czyli Testament psa Suassuny (Teatr Rozmaitości w Warszawie, 1997; Teatr im. Modrzejewskiej w Legnicy, 2012), Skórę węża Snajdera (Teatr Rozmaitości w Warszawie, 1998), Egzemplarz Churchill (Teatr Powszechny im. Hübnera w Warszawie, 2003), Narty Ojca Świętego Pilcha (Teatr Narodowy, 2004; wersja telewizyjna przedstawienia – 2006), a na deskach warszawskiego teatru Polonia Szczęśliwe dni Becketta (2007), Wątpliwość Shanleya (2007) oraz Krzesła Ionesco (2018). W krakowskim Narodowym Starym Teatrze im. Modrzejewskiej przygotował przedstawienie Król umiera, czyli ceremonie Ionesco (2008), na deskach warszawskiego Teatru Żydowskiego im. Estery Rachel i Idy Kamińskich Księgę raju Mangera (2010), a w stołecznym Teatrze Powszechnym im. Hübnera Nieskończoną historię Pałygi (2012).

Realizował przedstawienia na podstawie własnych, skomponowanych z różnych tekstów scenariuszy, w codzienności odnajdując sprawy dla człowieka fundamentalne – miłość, problemy z międzyludzkim porozumieniem, samotność. Zastanawiał się także nad istotą sztuki aktorskiej i sztuki teatru, eksperymentował ze słowem lub jego brakiem na scenie, z rytmem, tańcem, muzyką graną na żywo. Przygotował Taką balladę na podstawie m.in. Biblii, Iliady, Chandlera i Hrabala (Teatr Studio im. Witkiewicza w Warszawie, 1999), trzy wersje Hotelu „Pod Aniołem” inspirowanego m.in. malarstwem Nowosielskiego (spektakl zrealizowany w ramach międzynarodowego projektu Hotel Europa, 2000; Wrocławski Teatr Współczesny im. Wiercińskiego, 2001; warszawska Fabryka Trzciny, 2004), Muzykę ze słowami na motywach tekstów młodych ludzi chorych na porażenie mózgowe, z muzyką Voo Voo (Teatr Studio im. Witkiewicza w Warszawie, 2002).

W swoim dorobku ma również spektakl bez słów Utwór sentymentalny na czterech aktorów (Teatr Montownia w Warszawie, 2008), realizację Przed południem, przed zmierzchem, przedstawienie taneczne w choreografii Leszka Bzdyla i wykonaniu aktorów teatru Dada von Bzdülöw (Teatr Nowy im. Dejmka w Łodzi, 2009), inscenizację Charlie bokserem, którą współtworzyli Leszek Bzdyl z Teatru Dada von Bzdülöw i Maciej Adamczyk z Teatru Porywacze Ciał (Teatr Wybrzeże w Gdańsku, 2010). Na podstawie swojej książki O niewiedzy w praktyce, czyli droga do Portugalii, dziennika podróży z wyprawy rowerowej do Portugalii (wydanie: Fundacja Teatr Nie-Taki, 2014) przygotował spektakl-koncert w wykonaniu swoim oraz duetu muzycznego SZA-ZA (Paweł Szamburski, Patryk Zakrocki) (Klubokawiarnia Chłodna 25 w Warszawie, 2010) oraz słuchowisko Teatru Polskiego Radia (2012).

Ważnym nurtem w twórczości reżysera są realizacje dla dzieci, które z równą siłą przyciągają do teatru także ich rodziców. Jest autorem scenicznej interpretacji Kubusia Puchatka Milne’a (Kubuś P., Teatr Studio im. Witkiewicza w Warszawie, 1999), Ach, jak cudowna jest Panama Janoscha (Teatr Lalek Banialuka im. Zitzmana w Bielsku-Białej, 2002; Teatr Powszechny im. Hübnera w Warszawie, 2006), Amelki, Bobra i Króla na dachu Dorsta (Teatr Guliwer w Warszawie, 2005), Opowiadań dla dzieci Singera (Teatr Narodowy, 2007; wersja telewizyjna przedstawienia – 2009), Lokomotywy Tuwima (Teatr Powszechny im. Hübnera w Warszawie, 2013), Liścików na wiatr Tellegena (Opolski Teatr Lalki i Aktora im. Smolki, 2014) oraz Królowej Śniegu Andersena (Teatr Narodowy, 2015). 

Wykłada w Akademii Teatralnej, ze studentami warszawskiej uczelni zrealizował m.in. spektakl dyplomowy Nosorożce, czyli studium przedmiotu na podstawie własnego scenariusza, na który złożyły się m.in. teksty Ionesco i Herberta (2008).
Reżyserował w Teatrze Telewizji (m.in. Człowiek, który był Czwartkiem Chestertona, 1997) oraz w Teatrze Polskiego Radia (m.in. Fantazy Słowackiego, 2009). Jest autorem spektakli plenerowych, przygotowanych wspólnie z Teatrem Montownia: Historii o raju utraconym, czyli... będzie lepiej (1999) i Historii o narodzeniu Pana Jezusa na Dworcu Centralnym (2003). W legnickim Teatrze im. Modrzejewskiej wystawił Ożenek Gogola (2014).

W Teatrze Narodowym, w jubileuszowym sezonie 250-lecia narodowej sceny, zrealizował serię inscenizowanych czytań PAN TADEUSZ – wszystkie słowa, prezentującą w comiesięcznym cyklu w całości poszczególne księgi poematu (2015/2016). Inscenizacja dwunastu ksiąg Pana Tadeusza odbyła się także w dniach 20–25 maja 2016. Reżyser przygotował tutaj także autorskie przedstawienie Soplicowo – owocilpoS. Suplement – gorzką, zaprawioną czarnym humorem refleksję nad Mickiewiczowskim poematem (2016). 

Na narodowej scenie w grudniu 2017 roku odbyła się prapremiera Elementarza według poetyckiego tekstu Barbary Klickiej w inscenizacji Piotra Cieplaka. W tej surrealistycznej historii inspirowanej powieścią Carrolla Alicja w Krainie Czarów oraz Elementarzem Falskiego reżyser przyglądał się istocie słów, próbował odnaleźć na nowo znaczenia elementarne. W Teatrze Narodowym przygotował także komedię opowiadającą o polskim uwikłaniu w mity i stereotypy – Ułanów Rymkiewicza (2018), zrealizował Woyzecka Büchnera, w którym stawiał pytania o źródła zła, przyczyny społecznej opresji, granice między naturą i kulturą (2020) oraz muzyczny Wieczór Trzech Króli albo Co chcecie Williama Shakespeare’a (2021). 

Został wyróżniony nagrodami Opolskich Konfrontacji Teatralnych – za inscenizację Żołnierza królowej Madagaskaru (1991), Historyję o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim (1994), Historię Jakuba (2001) oraz nagrodami Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuki Reżyserskiej „Interpretacje” w Katowicach – za reżyserię Historii o Miłosiernej, czyli Testamentu psa (1998), Kubusia P. (2000), Króla Leara (2002). Historia o Miłosiernej… otrzymała także nagrodę za urodę plastyczną na Międzynarodowym Festiwalu KONTAKT w Toruniu (1998). Wesołym kumoszkom z Windsoru przyznano z kolei Złotego Yoricka na Festiwalu Szekspirowskim w Gdańsku (2000).
Reżyser trzykrotnie otrzymał Feliksa Warszawskiego; za przygotowanie Kubusia P. (2000), Słomkowego kapelusza (2005), Opowiadań dla dzieci (2008). Przedstawienia dla dzieci w jego reżyserii zostały wyróżnione ATESTEM – Świadectwem Wysokiej Jakości i Poziomu Artystycznego: Amelka, Bóbr i Król na dachu (2006), Ach, jak cudowna jest Panama (2007), Opowiadania dla dzieci (2008).
Utwór sentymentalny na czterech aktorów z Przeglądu Małych Form KONTRAPUNKT w Szczecinie wyjechał z Grand Prix i nagrodą dziennikarzy (2009). Słuchowisko na podstawie Fantazego zdobyło nagrodę Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji „Dwa Teatry” w Sopocie (2010), reżyser otrzymał także Nagrodę Marszałka Województwa Pomorskiego za inscenizację tego dramatu w Teatrze Miejskim w Gdyni (2011).  W Ogólnopolskim Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej w Warszawie Nieskończona historia została wyróżniona nagrodą dla najlepszego przedstawienia, a Piotr Cieplak otrzymał nagrodę za reżyserię tego spektaklu (2012). Liściki na wiatr w jego reżyserii otrzymały opolską Złotą Maskę dla najlepszego przedstawienia (2015). 

Piotr Cieplak jest laureatem Paszportu „Polityki” w dziedzinie teatru za konsekwentne opowiadanie o solidarności, współczuciu i budowaniu przez człowieka własnej tożsamości (2002). Został dwukrotnie uhonorowany Nagrodą im. Konrada Swinarskiego za reżyserię przedstawień przygotowanych w warszawskim Teatrze Powszechnym im. Hübnera – Słomkowego kapelusza Labiche’a (2005) oraz Nieskończonej historii Pałygi (2012), a także Nagrodą im. Jana Dormana  za spełnienie idei artystycznego teatru dla dzieci i młodzieży (2007). Laureat Nagrody im. Zygmunta Hübnera „Człowiek Teatru 2017” za działalność zgodną z myślą i działaniem Zygmunta Hübnera, m.in. za trud organizowania działań teatralnych w duchu myśli obywatelskiej (2017) oraz Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya za wybitne osiągnięcia w sztuce reżyserskiej, ze szczególnym uwzględnieniem spektakli realizowanych w Teatrze Narodowym (2023).

Realizacje w Teatrze Narodowym: 
Narty Ojca Świętego (prapremiera), Jerzy Pilch, 2004; reżyseria
Opowiadania dla dzieci (prapremiera polska), Isaak Bashevis Singer, 2007; reżyseria
Milczenie o Hiobie na podstawie Księgi Hioba, 2013; scenariusz, reżyseria
Królowa Śniegu, Hans Christian Andersen, 2015; reżyseria
PAN TADEUSZ – wszystkie słowa, Adam Mickiewicz, cykl ksiąg inscenizowanych od kwietnia 2015 do marca 2016; reżyseria
PAN TADEUSZ – wszystkie słowa, Adam Mickiewicz, inscenizacja dwunastu ksiąg poematu w dniach 20–25 maja 2016; reżyseria
Soplicowo – owocilpoS. Suplement (prapremiera), 2016; scenariusz, reżyseria
Elementarz (prapremiera), Barbara Klicka, 2017; reżyseria
Ułani, Jarosław Marek Rymkiewicz, 2018; reżyseria
Woyzeck, Georg Büchner, 2020; opracowanie tekstu, reżyseria
Wieczór Trzech Króli albo Co chcecie, William Shakespeare, 2021; reżyseria

Role w Teatrze Narodowym:

GAJOWY, PAN TADEUSZ – wszystkie słowa (inscenizowane czytanie), Adam Mickiewicz, reż. Piotr Cieplak, 2015/2016 (udział w inscenizowanym czytaniu Księgi III Umizgi)

GAJOWY, PAN TADEUSZ – wszystkie słowa, inscenizacja dwunastu ksiąg Pana Tadeusza w sześć dni, Adam Mickiewicz, reż. Piotr Cieplak, 20–25 maja 2016