Aktualności

DZIADY w Teatrze Narodowym 1927–1987

Cztery inscenizacje dramatu w historii narodowej sceny:

♦ DZIADY w reżyserii Aleksandra Zelwerowicza, 1927 | NIEUDANY EKSPERYMENT

reżyseria: Aleksander Zelwerowicz
dekoracje: Wincenty Drabik
muzyka: Adam Dołżycki
premiera: 29 listopada 1927

W okresie przedwojennym Dziady inscenizował Aleksander Zelwerowicz, główny reżyser Teatru Narodowego za dyrekcji Jana Lorentowicza (1926–1928). W role Gustawa-Konrada, a także Upiora i Pustelnika wcielił się Józef Węgrzyn.
Przedstawieniu, którego premiera odbyła się w 1927 roku, zarzucano jednak chybioną formułę estetyczną. Zarówno publiczność jak i krytyka uznała je za nieudany, a niektórzy nawet za skandaliczny eksperyment.

Józef Węgrzyn jako Gustaw-Konrad. Źródło: NAC

♦ DZIADY w reżyserii Kazimierza Dejmka, 1967 | PRZEDSTAWIENIE – LEGENDA

układ tekstu i reżyseria: Kazimierz Dejmek
scenografia: Andrzej Stopka
wybór muzyki: Stefan Sutkowski
opracowanie muzyczne: Andrzej Dobrzański
premiera: 25 listopada 1967
Pierwsze Dziady przygotowane w Teatrze Narodowym po wojnie (1967) przez Kazimierza Dejmka wkrótce stały się legendą polskiego teatru. Spektakl – wystawiony dla uczczenia pięćdziesiątej rocznicy rewolucji październikowej – został uznany przez władze za antyradziecki. Dwa miesiące po premierze zadecydowano o zdjęciu go z afisza. Ostatni raz Dziady zagrano 30 stycznia 1968 roku. Po przedstawieniu grupa studentów zorganizowała demonstrację i z transparentem „Żądamy dalszych przedstawień” ruszyła pod pomnik Mickiewicza na Krakowskim Przedmieściu, została jednak rozpędzona przez milicję; część  manifestantów aresztowano.
 


W marcu na Uniwersytecie Warszawskim zorganizowano wiec na rzecz osób usuniętych z uczelni za demonstrację w obronie przedstawienia. W następnych dniach studenckie wystąpienia i strajki okupacyjne odbyły się na uniwersytetach w Krakowie, Wrocławiu, Katowicach i Gdańsku. Milicja brutalnie pacyfikowała protesty. Jednocześnie trwała walka o władzę wewnątrz PZPR. Już w połowie marca odbył się wiec partyjny, na którym I sekretarz PZPR Władysław Gomułka wygłosił antysemickie i antyinteligenckie przemówienie, częściowo poświęcone inscenizacji Dziadów. Wypowiedź Gomułki stała się sygnałem do czystki, która doprowadziła do jednego z największych przesileń w dziejach Polski Ludowej, zmuszając do emigracji z Polski tysiące osób pochodzenia żydowskiego.
Wiosną 1968 roku Dejmek został usunięty ze stanowiska dyrektora teatru.

Sceny zbiorowe, w centrum: Gustaw Holoubek jako Gustaw-Konrad. Fot. Franciszek Myszkowski / Archiwum Artystyczne Teatru Narodowego  



Przedstawienie miało silną wymowę społeczną i polityczną, ale także artystyczną. Kreację Gustawa Holoubka jako Gustawa-Konrada uznano za mistrzowskie aktorskie osiągnięcie. „Kreacja Holoubka – pisał August Grodzicki – to jedno z największych osiągnięć teatru polskiego. To Konrad, od którego doskonalszego trudno sobie dziś wyobrazić”.
Zbigniew Raszewski w opublikowanym po latach swoim Raptularzu notował: „Holoubek ułatwia publiczności identyfikację własnego świata z tym, który powstaje na scenie. [...] Treść Dziadów zaczyna znajdować pokrycie w rzeczywistości, a inscenizacja Dejmka jasno to uprzytamnia”.





Spektakl, łącząc nastrój misteryjny z tragizmem, zyskiwał sensy metafizyczne. Fascynował harmonijnymi teatralnymi obrazami.
„W programie Kazimierz Dejmek podpisuje «układ tekstu i reżyserię»” – notował Zygmunt Greń. – „Obydwie sprawy przeprowadził mistrzowsko. Udowodnił, że można pokazać jedność artystyczną Dziadów. Trzeba tylko doskonale opanować wielość instrumentów scenicznego wyrazu. A także przyjąć wraz z autorem współodpowiedzialność za to, co tamten chciał powiedzieć”.

 Scena zbiorowa, w centrum: Józef Duriasz jako Ksiądz Piotr. Fot. Franciszek Myszkowski / Archiwum Artystyczne Teatru Narodowego

 

                                                            
Ważne miejsce zajmował lud, obdarzony mądrością, czerpiący z doświadczenia, blisko związany z naturą. Inscenizacja podkreślała wagę ludowej obrzędowości.
„Ale najpierw jest prolog – obrzęd Dziadów. Rozgrywa się na deskach sceny jak ludowe przedstawienie – notował August Grodzicki. – Chór jest rzeczywiście chórem (chór «Harfa» i chór dziecięcy), który śpiewa tekst Mickiewicza z melodią pieśni cerkiewnych. Od razu nastrój zaduszkowy. Kazimierz Opaliński – Guślarz, wywołuje z dostojnym wzruszeniem widma [...]”.
Scena zbiorowa, w centrum: Kazimierz Opaliński jako Guślarz. Fot. Franciszek Myszkowski / Archiwum Artystyczne Teatru Narodowego


♦ DZIADY. Część III. Ustęp w reżyserii Adama Hanuszkiewicza, 1978 | RELACJA O CZYNIE

układ tekstu, scenografia i reżyseria: Adam Hanuszkiewicz
kostiumy: Xymena Zaniewska
muzyka: Czesław Niemen
premiera: 1 listopada 1978

Po przeszło dekadzie III część Dziadów w Teatrze Narodowym, na kameralnej scenie Teatru Małego, przygotował Adam Hanuszkiewicz. Premiera przedstawienia odbyła się w 1978 roku.
Przekaz spektaklu, który stawał się relacją o czynie, był klarowny i przejrzysty, a jednak całość pozostawiała niedosyt. Na scenie rozegrany został dramat ludzi twardo stąpających po ziemi, a Konrad w wykonaniu Krzysztofa Kolbergera wyrastał na młodego, gniewnego poetę.
od lewej: Krzysztof Wakuliński, Jerzy Pożarowski, Krzysztof Kolberger (Konrad), Jerzy Matałowski, Marcin Sławiński, Waldemar Kownacki, Krzysztof Janczar, Andrzej Pieczyński. Fot. Cezary Marek Langda / Archiwum Artystyczne Teatru Narodowego



Reżyser odszedł od ludowej obrzędowości i metafizyki. Uwypuklił natomiast kwestie związane z publicystyką.
Krytyka pisała więc o Dziadach „reportażowych”, w rodzaju „teatru faktu” i umieszczała je w kontekście biografii pokolenia.
„Są zapewne najbardziej «ludzkie» ze znanych inscenizacji” – pisał o Dziadach Hanuszkiewicza Konrad Szołajski – „bohaterami stały się tu zupełnie konkretne osoby – i mówią o dramacie pokolenia, zaplątanego w tragiczną w skutkach akcję spiskową”.

Scena zbiorowa, na pierwszym planie: Waldemar Kownacki. Fot. Cezary Marek Langda / Archiwum Artystyczne Teatru Narodowego 


♦ DZIADY
 w reżyserii Krystyny Skuszanki, 1987 | FILOLOGICZNA BIEGŁOŚĆ – SŁABA INSCENIZACJA

opracowanie tekstu i inscenizacja: Krystyna Skuszanka
scenografia: Katarzyna Kępińska
muzyka: Adam Walaciński
premiera: 29 października 1987
Dziady miały swoją kolejną inscenizację na narodowej scenie w roku 1987. Premiera odbyła się w Teatrze na Woli (tam – od czasu pożaru w 1985 do roku 1989 – mieściła się scena Teatru Narodowego). 
Utwór reżyserowała Krystyna Skuszanka, którą chwalono za układ tekstu i koncepcję filologiczną, natomiast wiele do życzenia pozostawiał kształt inscenizacyjny – zarzucano mu tandetę. 
W powszechnym odbiorze nie sprostał aktorskiemu zadaniu także Jacek Dzisiewicz jako Upiór, Gustaw-Konrad.
Scena zbiorowa. Fot. Karina Łopieńska / Archiwum Artystyczne Teatru Narodowego 






  • W próbach: GRA SNÓW

    Próbujemy! Premiera Gry snów Strindberga w reżyserii Sławomira Narlocha już 13 kwietnia na Scenie przy Wierzbowej. 

  • Repertuar marzec – maj

    W kwietniu zapraszamy na premierę Gry snów Strindberga. Ponadto wśród wielu tytułów – Szekspirowski Król Lear oraz Piknik pod Wiszącą Skałą wg Lindsay.

  • TEATR DLA SENIORÓW I STUDENTÓW

    Bilety promocyjne dla seniorów i studentów w cenie od 30 do 50 zł – wiele propozycji od marca do maja. 

  • Utrudnienia w dojeździe do Teatru | 24 marca

    Uprzejmie informujemy, że w związku z 18. Półmaratonem Warszawskim 24 marca możliwe są utrudnienia w dojeździe i parkowaniu w okolicach Teatru Narodowego.

  • KRÓL LEAR – wybór recenzji po premierze

    Recenzenci i teatralni blogerzy dzielą się opiniami po premierze Króla Leara Shakespeare’a w reżyserii Grzegorza Wiśniewskiego.

  • Ewa Wiśniewska – 60 lat na scenie!

    Ewa Wiśniewska obchodzi jubileusz 60-lecia pracy artystycznej. Wybitna aktorka została uhonorowana Złotym Medalem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. Gratulujemy!

  • SONATA JESIENNA – 100 przedstawienie!

    Sonatę jesienną Ingmara Bergmana w reżyserii Grzegorza Wiśniewskiego 7 kwietnia przedstawimy po raz setny.

  • FREDRO na Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych

    Fredrę. Rok Jubileuszowy w reżyserii Jana Englerta pokażemy 18 i 19 kwietnia na Międzynarodowym Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi.

  • Trzytomowa publikacja o Jerzym Grzegorzewskim

    To. Biografia Jerzego Grzegorzewskiego Maryli Zielińskiej oraz album Jerzy Grzegorzewski 1939–2005 pod red. Janusza Górskiego dostępne w księgarni internetowej.

  • TARTUFFE – pożegnanie z tytułem

    Po niemal osiemnastu latach od premiery, pożegnaliśmy spektakl Tartuffe albo Szalbierz Molière’a w reżyserii Jacques’a Lassalle’a. 

  • DUSZYCZKA – wspomnienie

    30 stycznia 2024 minęło 20 lat od premiery Duszyczki Różewicza w reżyserii Jerzego Grzegorzewskiego. Zapraszamy do obejrzenia filmowego zapisu wspomnień!

  • Vouchery do Teatru Narodowego

    Długoterminowe vouchery do Teatru Narodowego to doskonały podarunek. Są dostępne online oraz w kasach Teatru. 

  • KLASA TN – 3. edycja projektu edukacyjnego

    Spotkania z młodymi ludźmi sprawiają nam mnóstwo radości! Już po raz trzeci zgłębiamy tajniki teatru z uczennicami i uczniami warszawskich szkół.

     

  • SZTUKA ROZMOWY. Podcast Teatru Narodowego

    Jak buduje się artystyczne relacje? Rozmowy z aktorkami i aktorami Teatru Narodowego. Zapraszamy do słuchania!

  • Recenzje po premierze CZEKAJĄC NA GODOTA

    Recenzenci i teatralni blogerzy dzielą się opiniami o spektaklu Czekając na Godota Samuela Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka.

  • CZEKAJĄC NA GODOTA – zwiastun

    Zwiastun Czekając na Godota Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka. Premiera spektaklu odbyła się 9 grudnia na Scenie Studio.

  • Heroizm trwania | premiera CZEKAJĄC NA GODOTA

    Trwanie – uparte i heroiczne. Premiera Czekając na Godota Samuela Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka odbyła się 9 grudnia na Scenie Studio. 

  • Rozmowa z Piotrem Cieplakiem

    „Wszystko, co człowiek może zrobić – złorzecząc, przeklinając, wściekając się, to jednak… czekać” – mówi Piotr Cieplak o pracy nad Czekając na Godota Becketta. 

  • PCHŁA SZACHRAJKA – 10 lat od premiery!

    6 grudnia 2023 mija 10 lat od premiery Pchły Szachrajki Jana Brzechwy w reżyserii Anny Seniuk! Zapraszamy do obejrzenia materiału o tym wyjątkowym, łobuzerskim spektaklu.


  • Księgarnia internetowa

    Publikacje poświęcone dziejom teatru i jego twórcom, w ofercie także torby i saszetki ze zdemontowanych banerów. Zapraszamy do księgarni internetowej!

  • FREDRO. ROK JUBILEUSZOWY – recenzje

    „Niezwykły spektakl, pozornie utrzymany w konwencji próby, stał się zatrzymanym w czasie sądem nad dziełem wybitnego komediopisarza” – recenzje po premierze Fredry w reż. Jana Englerta. 

  • Stawiany na pomnikach i przed sądem

    Fredro. Rok Jubileuszowy w reżyserii Jana Englerta – premiera odbyła się 1 grudnia. W roku 2023 świętowaliśmy 230 rocznicę urodzin komediopisarza.

  • Eimuntas Nekrošius – piąta rocznica śmierci

    20 listopada 2023 roku minęła piąta rocznica śmierci Eimuntasa Nekrošiusa – jednego z najwybitniejszych europejskich twórców teatralnych ostatniego półwiecza.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO – recenzje

    „Znakomity spektakl”, „cały zespół aktorski gra koncertowo” – przedstawiamy recenzje i opinie krytyków oraz teatralnych blogerów o Opowieściach Lasku Wiedeńskiego.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO | zwiastun

    Premiera Opowieści Lasku Wiedeńskiego Ödöna von Horvátha w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej odbyła się 4 listopada na Scenie przy Wierzbowej.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO | premiera

    Cywilizacja na krawędzi, w kryzysie wartości – świat, który nie chce pomyśleć. Dramat von Horvátha w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej. 

  • Martyna Kander nagrodzona za scenografię do ALICJI...

    Martyna Kander otrzymała trzecią nagrodę w Ogólnopolskim Plebiscycie Musicalowych Premier Sezonu 2022/2023 za scenografię do spektaklu Alicji Kraina Czarów

  • Jubileusze dyrekcji Teatru Narodowego

    Jubileusze – 25 lat dyrekcji Krzysztofa Torończyka w odbudowanym Teatrze Narodowym, 20 lat dyrekcji artystycznej Jana Englerta. 

     

  • Wojciech Faruga z Nagrodą im. Konrada Swinarskiego

    Wojciech Faruga za reżyserię Dekalogu został uhonorowany Nagrodą im. Konrada Swinarskiego przyznawaną przez miesięcznik „Teatr”. Serdecznie gratulujemy!

  • Premiery sezonu 2023/2024

    Opowieści Lasku Wiedeńskiego, Czekając na Godota, Król Lear, Gra snów, a także Fredro, widowisko z okazji Roku Jubileuszowego Aleksandra Fredry. 

  • 80. urodziny Jana Englerta

    Jan Englert, dyrektor artystyczny Teatru Narodowego, 11 maja obchodzi 80 urodziny! Z okazji jubileuszu życzymy nieustającej wiary w teatr!

  • 100. przedstawienie KORDIANA

    Kordian – dramat o trudnych polskich wyborach, polskim niebie i polskim piekle. 26 kwietnia 2023 roku spektakl zagraliśmy po raz setny! Z tej okazji przedstawiamy fotorelację zza kulis. 

  • Jan Frycz – 45-lecie pracy artystycznej

    Jan Frycz obchodzi jubileusz 45-lecia pracy artystycznej. Gratulujemy i życzymy wielu kolejnych aktorskich wyzwań i artystycznych spełnień!

  • Gustaw Holoubek | Wielka Improwizacja

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przedstawiamy Wielką Improwizację w jego wykonaniu. Nagranie pochodzi z premiery Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka.




  • Jan Englert wspomina Gustawa Holoubka

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka Jan Englert wspomina wybitnego aktora – „Gustaw Holoubek jest autorytetem, punktem odniesienia”.  

  • Gustaw Holoubek w Teatrze Narodowym

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przypominamy ten rozdział jego bogatej biografii artystycznej, który wiązał się z pracą w Teatrze Narodowym. 

  • 70. urodziny Sławomiry Łozińskiej!

    8 kwietnia Sławomira Łozińska obchodzi 70. urodziny! W tym roku przypada również 50. rocznica debiutu wybitnej aktorki w Teatrze Narodowym. Życzymy kolejnych wspaniałych ról!

  • Aktorki i aktorzy TN z Medalami Gloria Artis

    Małgorzata Kożuchowska, Sławomira Łozińska, Jarosław Gajewski i Arkadiusz Janiczek zostali uhonorowani Medalami Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.

  • Piotr Cieplak z Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya

    Piotr Cieplak został wyróżniony Nagrodą im. Żeleńskiego-Boya za wybitne osiągnięcia w sztuce reżyserskiej, ze szczególnym uwzględnieniem realizacji w Teatrze Narodowym.

  • Jan Englert – jubileusz 45-lecia pracy reżyserskiej

    Jan Englert po raz pierwszy reżyserował w 1978 roku. Jego najnowszą pracą reżyserską jest zrealizowany w Teatrze Narodowym Mizantrop Molière’a. 

  • Warszawska Nagroda Edukacji Kulturalnej

    Z radością informujemy, że zrealizowany przez nas program dla szkół KLASA TN zdobył III nagrodę 13. edycji Warszawskiej Nagrody Edukacji Kulturalnej.

  • Cykl POECI POLSCY online #kulturabezbarier

    Polska poezja w interpretacji Aktorów Teatru Narodowego – artystyczno-edukacyjny cykl POECI POLSCY #kulturabezbarier.

  • Przedstawienia Teatru Narodowego online

    Spektakle Teatru Narodowego zrealizowane w Teatrze Telewizji – wybór ze zbiorów Ninateka.pl oraz Vod.TVP. 

Korzystając z serwisu internetowego Teatru Narodowego akceptujesz zasady Polityki prywatności oraz wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Plik cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej na temat cookie, kliknij tutaj