Aktualności

Dekalog jest o człowieku, nie o Bogu. Rozmowa z Wojciechem Farugą

Próby Dekalogu: Wojciech Faruga. Fot. Marta Ankiersztejn


„Wydaje mi się, że rozważania: co jest dobre, co złe, co trzeba, a czego nie wolno, są teraz, kiedy ten świat po raz kolejny nam się wymknął, wyjątkowo ważne – mówi Wojciech Faruga. –  Postrzegamy ten materiał jako cykl historii o dzieciach i rodzicach, opowieść o tym, co zostawia nam ojciec, zanim odejdzie. I tak jak Kieślowski sprawdzał pewną aktualność przykazań w końcówce lat osiemdziesiątych, tak my sprawdzamy ich aktualność dzisiaj”.

Premiera Dekalogu→ Kieślowskiego i Piesiewicza w reżyserii Wojciecha Farugi 8 października na Scenie przy Wierzbowej. 

Jak opowiedzieć Dekalog w teatrze? Czy podczas pracy nad scenariuszem któryś z wątków okazał się naczelny?

Od początku naszej pracy z Davitem Gabunią [autor adaptacji] zastanawialiśmy się, czy mamy do czynienia z jednym scenariuszem, czy z cyklem dziesięciu niezależnych filmów. Dość szybko zorientowaliśmy się, że nie chcemy konstruować opowieści w kolejności chronologicznej. Mieliśmy poczucie, że na podstawie cyklu filmowych scenariuszy Kieślowskiego i Piesiewicza musimy ułożyć tekst dramatyczny dla sceny. Davit zaproponował, żeby Dekalog Osiem, ewidentnie inspirowany losami Hanny Krall, stał się ramą tego scenariusza.

Dlaczego taki wybór?

To wybór tak naprawdę dość organiczny. W tym odcinku, który rozgrywa się w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, pojawiają się nawiązania do innych części cyklu.

Studiował Pan w Warszawie na Wydziale Filozofii…

W tym sensie to dość zabawne, nieźle znam te sale, w których toczył się Dekalog Osiem, położone zresztą kilkaset metrów od Teatru Narodowego. Nie było tam ławek, tylko duże stoły. Scenografia Katarzyny Borkowskiej wychodzi temu naprzeciw, w centrum naszej scenicznej przestrzeni przy Wierzbowej jest wielki stół, ale będzie spełniał różne funkcje.
A wracając do Dekalogu Osiem, mamy do czynienia z historią Zofii, profesorki etyki [w tej roli Sławomira Łozińska], która rozmawia ze swoimi studentami. Stwierdziliśmy, że ta forma rozważania przypadków etycznych jest w stanie pomieścić cały Dekalog. I tak jak Kieślowski sprawdzał pewną aktualność przykazań w końcówce lat osiemdziesiątych, tak my sprawdzamy ich aktualność dzisiaj. Historie filmowego Dekalogu wydarzają się tuż przed upadkiem komunizmu w Polsce, a ta jedna – właśnie Dekalog Osiem – jest historią dotyczącą II wojny światowej.
Adaptacja powstała długo przed wybuchem wojny w Ukrainie, natomiast rzeczywiście ten wybór z perspektywy czasu wydaje się jakąś upiorną intuicją. Całkiem niedawno, kiedy obserwowaliśmy przedpandemiczną i przedwojenną rzeczywistość, wydawało się, że wszystko jest mniej więcej przewidywalne i poruszamy się w jakiejś racjonalności… Teraz nie sposób myśleć o Dekalogu pomijając kontekst wojny; cały czas o niej rozmawiamy jako osoby, które są często bezpośrednio zaangażowane w pomoc uchodźcom. Przyglądaliśmy się na przykład językowi: takie słowa, jak kolaborant albo okupant jeszcze rok temu mogłyby wydawać się zupełnie anachroniczne, rażące. Teraz język się zradykalizował, kiedy czujemy oddech wojny na plecach, wyraźniej widzimy i mocniej nazywamy pewne rzeczy. W jednej ze swoich kwestii profesorka Zofia mówi: „tak, proszę opowiedzieć tę historię, historie z czasów wojny są czasami bardziej interesujące…”. Wydaje mi się, że rozważania: co jest dobre, co jest złe, co trzeba, a czego nie wolno, są teraz, kiedy ten świat po raz kolejny nam się wymknął, wyjątkowo ważne. Z mocą powracają te wszystkie pytania Kieślowskiego o podstawowe zasady, w które nigdy nie można zwątpić. 

Próby DEKALOGU: Wojciech Faruga (reżyser). Fot. Marta Ankiersztejn
Próby Dekalogu: Wojciech Faruga. Fot. Marta Ankiersztejn

Czy jest jeszcze jakiś klucz, który okazał się pomocny w pracy nad scenariuszem?

To trop na poziomie konstrukcji całego cyklu bardzo precyzyjnie ukazujący punkty, w których stykają się te wszystkie opowieści. Na potrzeby prób nazywamy go psychologicznym czy nawet psychoanalitycznym rozumieniem Dekalogu – postrzegamy ten materiał jako cykl historii o dzieciach i rodzicach, opowieść o tym, co zostawia nam ojciec, zanim odejdzie, i z czym musimy się uporać. Ważne jest dla nas pojęcie traumy dziedziczonej. I oczywiście nie będziemy nikomu wmawiać, że do tego pojęcia odwoływali się Kieślowski i Piesiewicz. Natomiast analizy przekazywanej z pokolenia na pokolenie traumy II wojny światowej, szczególnie Holocaustu, możemy odnaleźć w strukturach ich scenariuszy. Patrzymy więc na Dekalog jak na opowieść z pytaniami o kondycję człowieka, o to, co nas kształtuje i o to, czy ze wszystkich rzeczy, z których jesteśmy ukształtowani, zdajemy sobie sprawę. Zapraszamy widzów do przemyślenia razem z nami, jaki wpływ na nasze życie mają rodzice i czy jesteśmy w stanie zmienić ten program, który oni nam dają.

Weźmy ostatni odcinek Dekalogu, groteskową opowieść o znaczkach pocztowych. Pojawiają się w nim pytania o absurdalność naszego bycia w świecie, wynikającą także z tego, że nie jesteśmy w stanie w ogóle „ruszyć się” poza dziedzictwo pozostawione nam przez ojca – jest to historia dwójki braci, którzy po śmierci ojca (a obaj nie mieli z nim dobrego kontaktu i prawie go nie znali) zaczynają, każdy z nich niezależnie od siebie, dokonywać takich samych wyborów jak on.

Jak w tej rzeczywistości poprowadzić aktorów? Kieślowski powiedział kiedyś, że odchodzi od dokumentu, bo chce stworzyć bohatera, który będzie się zwierzał; w dokumencie zmuszanie ludzi do zwierzeń to w pewnym sensie zabieranie im godności i intymności. Czy poszukujecie w rolach siły bardzo osobistego zwierzenia?

Rzeczywiście, patrząc na Dekalog jak na materiał aktorski, trudno odciąć się od dokumentalnego rodowodu Kieślowskiego. Mam wrażenie, że cały czas bohatera podglądamy, nie do końca mamy do niego dostęp i to jest rzeczywiście niezwykła rzecz w pracy z aktorem. Trudno „przepuścić” Kieślowskiego przez metodę Stanisławskiego, to nie wyjdzie, bohater jest inaczej skonstruowany. Te postaci są raczej zagadkami, wciąż nam się wymykają. Mam poczucie, że Kieślowski pokazuje ludzi, których ciężko jest mu zrozumieć; nie ma tutaj „nadwiedzy” charakterystycznej dla klasycznego dramatu – rozumiemy bohatera i podążamy za nim. Pracując z zespołem, nie staramy się odpowiedzieć na wszystkie pytania, chcemy zachować pewien poziom niezrozumienia bohaterów, nie „czyścimy” wszystkich niejasności w ich motywacjach. Aktorzy grają po kilka ról, a my wspólnie z widzami chcemy zadać sobie pytanie, co łączy te postaci. Małgorzata Kożuchowska jest na przykład Magdą z Dekalogu Sześć, ale również Ewą z Dekalogu Trzy, czyli gra kobietę, która uwodzi młodego chłopca i kobietę, która rozpaczliwie w noc wigilijną szuka miłości i poprzez szereg kłamstw udaje jej się spędzić tę noc z ukochanym mężczyzną. 



Próby DEKALOGU: Paweł Brzeszcz, Małgorzata Kożuchowska. Fot. Marta Ankiersztejn
Próby Dekalogu: Paweł Brzeszcz, Małgorzata Kożuchowska. Fot. Marta Ankiersztejn

Realizując opowieść o dziesięciu przykazaniach, które są takim arcytrudnym życiowym zadaniem, nie boi się Pan moralizatorstwa? 

Im dłużej nad tym pracuję, tym bardziej wydaje mi się, że tutaj moralizatorstwa w ogóle nie ma. Natomiast chyba w powszechnym odbiorze jest w nas przekonanie, że Dekalog Kieślowskiego to takie spokojne, spójne, moralizujące dzieło. A ono kipi emocjami, jest pełne napięcia. Poziom drastyczności obyczajowej jest tutaj naprawdę wysoki; mamy do czynienia z pedofilią w rodzinie, problemem aborcji, porwaniem dziecka, karą śmierci. Ludzie pokazani są w sytuacjach granicznych. Dekalog jest w wielu miejscach o wiele bardziej radykalny – i obyczajowo, i formalnie, niż nam się wydaje.

A stosunek do Boga? W Matce Joannie od Aniołów, poprzedniej realizacji w Narodowym, próbował Pan nazwać, opisać tę relację.

Zofia mówi, że można nie wątpić bez używania słowa „Bóg”. Obecność Boga jest problemem i oczywiście pojawiają się tutaj kwestie metafizyczne. Cały Dekalog Jeden oparty jest na założeniu pewnej nieuchronności metafizyki i pytaniu, czy człowiek może zbudować coś, co zastąpi Boga. Natomiast uważam, że przestrzeń, do której zapraszają nas Kieślowski z Piesiewiczem, to jest przestrzeń człowieka, a nie przestrzeń Boga. I myślę, że dziesięć przykazań, jest tym, z czym Bóg zostawia ludzi, dając im wolną wolę i samodzielność. W tym sensie są one o człowieku, a nie o Bogu. A najbardziej interesujące jest to, co wydarza się z zakazami, jaki one mają sens i konsekwencje, jak dzisiaj możemy o nich mówić. Ostatnio inspicjent, Krzysztof Kuszczyk, powiedział, że kiedy przygląda się pewnej scenie, to nie wie, kto jest dobry, kto jest zły. I to jest największy komplement.


Rozmawiała: Monika Mokrzycka-Pokora (materiał własny Teatru; w przypadku publikacji fragmentów prosimy o podanie źródła) 


Strona przedstawienia Dekalog  

premiera: 8 października 2022, godz. 19:30, Scena przy Wierzbowej im. Jerzego Grzegorzewskiego

 

  • Kasy i rezerwacja telefoniczna w dniu 8 czerwca

    Uprzejmie informujemy, że 8 czerwca, w dniu święta Bożego Ciała kasy oraz telefoniczna rezerwacja biletów są nieczynne.

  • Repertuar czerwiec – październik 2023

    Na trzech scenach Teatru wiele tytułów, w tym Maria Stuart Schillera, Dekalog Kieślowskiego i Piesiewicza oraz Śnieg Przybyszewskiego.

  • Oferty promocyjne

    Bilety dla seniorów i studentów w cenie od 30 do 50 zł w ramach programów TEATR DLA SENIORÓW. TEATR DLA STUDENTÓW / oferty od czerwca do końca października. 

  • „KLASA TN. Pierwszy dzwonek” – finał projektu

    1 czerwca odbyły się pokazy pracy warsztatowej Buty! Pokazy zwieńczyły 2. edycję projektu edukacyjnego „KLASA TN. Pierwszy dzwonek”. 

  • KILKA DZIEWCZYN – pożegnanie z tytułem

    20, 21 i 22 czerwca zagramy ostatnie przedstawienia Kilku dziewczyn Neila LaBute’a w reżyserii Bożeny Suchockiej. Zapraszamy na Scenę Studio!

  • ŚLUB – pożegnanie z tytułem

    13, 14 i 15 października zapraszamy na ostatnie przedstawienia Ślubu Witolda Gombrowicza w interpretacji litewskiego wizjonera teatru, Eimuntasa Nekrošiusa.

  • Program „Klasa w Warszawie. Warszawa z klasą”

    Zapraszamy uczniów warszawskich szkół na spektakle w Teatrze Narodowym w ramach programu „Klasa w Warszawie. Warszawa z klasą”. 

  • Vouchery do Teatru Narodowego

    Długoterminowe vouchery do Teatru Narodowego to doskonały podarunek. Są dostępne online oraz w kasach Teatru. 

  • KOMEDIANT – recenzje po premierze

    Przedstawiamy wybór recenzji i opinii po premierze Komedianta Thomasa Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika.

  • Gra przeciwieństw | premiera KOMEDIANTA

    Przewrotny dramat Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika. W roli tytułowej – Jerzy Radziwiłowicz, aktor, którego kreacje na teatralnej scenie możemy podziwiać od ponad pięćdziesięciu lat!

  • Tak to już zostanie. Rozmowa z Andrzejem Domalikiem

    „Teatr jest więzieniem, dość beznadziejnym, nie ma co liczyć na złagodzenie kary, tak to już zostanie” – mówi Andrzej Domalik. Pracuje nad Komediantem Bernharda.

  • KOMEDIANT | wideo zapowiedź

    Przed premierą – wideo zapowiedź! Premiera Komedianta Thomasa Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika już 13 maja. W roli tytułowej – Jerzy Radziwiłowicz. 

  • 80. urodziny Jana Englerta

    Jan Englert, dyrektor artystyczny Teatru Narodowego, 11 maja obchodzi 80 urodziny! Z okazji jubileuszu życzymy nieustającej wiary w teatr!

  • 100. przedstawienie KORDIANA

    Kordian – dramat o trudnych polskich wyborach, polskim niebie i polskim piekle. 26 kwietnia spektakl zagramy po raz setny! Z tej okazji przedstawiamy fotorelację zza kulis. 

  • Jan Frycz – 45-lecie pracy artystycznej

    Jan Frycz obchodzi jubileusz 45-lecia pracy artystycznej. Gratulujemy i życzymy wielu kolejnych aktorskich wyzwań i artystycznych spełnień!

  • Gustaw Holoubek | Wielka Improwizacja

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przedstawiamy Wielką Improwizację w jego wykonaniu. Nagranie pochodzi z premiery Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka.




  • Jan Englert wspomina Gustawa Holoubka

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka Jan Englert wspomina wybitnego aktora – „Gustaw Holoubek jest autorytetem, punktem odniesienia”.  

  • Gustaw Holoubek w Teatrze Narodowym

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przypomnamy ten rozdział jego bogatej biografii artystycznej, który wiązał się z pracą w Teatrze Narodowym. Ma on szczególne miejsce w historii tej sceny.

  • Żegnamy Macieja Prusa

    Z wielkim smutkiem żegnamy Macieja Prusa, jednego z najwybitniejszych twórców polskiego teatru. Artysta zmarł 9 kwietnia w wieku 85 lat.

  • 70. urodziny Sławomiry Łozińskiej!

    8 kwietnia Sławomira Łozińska obchodzi 70. urodziny! W tym roku przypada również 50. rocznica debiutu wybitnej aktorki w Teatrze Narodowym. Życzymy jubilatce radości, satysfakcji i kolejnych wspaniałych ról!

     

  • Aktorki i aktorzy TN z Medalami Gloria Artis

    Małgorzata Kożuchowska, Sławomira Łozińska, Jarosław Gajewski i Arkadiusz Janiczek zostali uhonorowani Medalami Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.

  • Międzynarodowy Dzień Teatru 2023

    Wspólne święto nas wszystkich – ludzi teatru i widzów! Z tej okazji dziękujemy wszystkim tym, dla których teatr jest ważnym miejscem spotkań. Bądźmy razem!

  • ALICJI KRAINA CZARÓW – recenzje

    „Wielka imaginacja. Wielka fantazja. Wielka wyobraźnia”, „piękny spektakl” – recenzje po premierze ALICJI KRAINY CZARÓW wg Carrolla w reżyserii Sławomira Narlocha. 

  • Na wyspach pamięci. Rozmowa ze Sławomirem Narlochem

    „To opowieść o pamięci i fascynującej rzeczywistości pełnej zagadek i paradoksów. Tu i teraz – dziś jest czas na Alicji Krainę Czarów” – mówi Sławomir Narloch, reżyser spektaklu. 

  • MUZYKA TO CZAS

    Przedstawiamy muzyczną zapowiedź Alicji Krainy Czarów! W roli Szalonego Kapelusznika – Paweł Paprocki. 

  • Wskazówki zegara | premiera ALICJI...

    Czy można pamiętać do przodu? Odwrócić czas? Zatrzymać wspomnienia? Alicji Kraina Czarów wg Lewisa Carrolla w reżyserii Sławomira Narlocha.

  • Piotr Cieplak z Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya

    Piotr Cieplak został wyróżniony Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya za wybitne osiągnięcia w sztuce reżyserskiej, ze szczególnym uwzględnieniem spektakli realizowanych w Teatrze Narodowym.

  • Jan Englert – jubileusz 45-lecia pracy reżyserskiej

    Jan Englert po raz pierwszy reżyserował w 1978 roku. Jego najnowszą pracą reżyserską jest zrealizowany w Teatrze Narodowym Mizantrop Molière’a. 

  • MIZANTROP – recenzje po premierze

    Po premierze Mizantropa Molière’a w reżyserii Jana Englerta – przedstawiamy wybór recenzji. 

  • Niejednoznaczność | Molière w Narodowym

    Pytania o nasz stosunek do świata i postawę wobec innych, o egoizm i empatię – premiera Mizantropa Molière’a odbyła się 10 grudnia na scenie Studio. 

  • Szlachetność i profity. Rozmowa z Janem Englertem

    „Rozkrok między szlachetnością a interesownością, pychą a skromnością – to jest najciekawsze” – mówi Jan Englert, reżyser Mizantropa

  • KSIĘGI JAKUBOWE – wybór recenzji

    Przedstawiamy fragmenty recenzji, które ukazały się po premierze Ksiąg Jakubowych Olgi Tokarczuk w reżyserii Michała Zadary.

  • My z nich | rozmowa z Michałem Zadarą

    „My, współcześni Polacy, jesteśmy spadkobiercami bardzo różnych tradycji, narodowości, praktyk” – mówi Michał Zadara, reżyser Ksiąg Jakubowych.

  • Dziedzictwo | premiera KSIĄG JAKUBOWYCH

    Nasi przodkowie, tożsamość i przyszłość – Księgi Jakubowe Olgi Tokarczuk w inscenizacji Michała Zadary.

  • DEKALOG – recenzje po premierze

    Przedstawiamy wybór recenzji po premierze Dekalogu Kieślowskiego / Piesiewicza w reżyserii Wojciecha Farugi.  

  • Rozmowa z Wojciechem Farugą o DEKALOGU

    „Wydaje mi się, że rozważania: co jest dobre, co złe, co trzeba, a czego nie wolno, są teraz, kiedy ten świat po raz kolejny nam się wymknął, wyjątkowo ważne” – mówi reżyser Dekalogu.

  • Po pierwsze człowiek | premiera DEKALOGU

    Wojciech Faruga sięgnął po ikoniczne dzieło polskiego filmu, przemyślane na nowo po ponad trzech dekadach. 

  • Warszawska Nagroda Edukacji Kulturalnej

    Z radością informujemy, że zrealizowany przez nas program dla szkół KLASA TN zdobył III nagrodę 13. edycji Warszawskiej Nagrody Edukacji Kulturalnej.

  • Solidarni z Ukrainą | Солідарні з Україною

    Zespół Teatru Narodowego solidaryzuje się z Ukraińcami, walczącymi o niepodległość swojej ojczyzny. 

  • TEATR MÓJ WIDZĘ... – rozmowy z aktorkami i aktorami

    Kinga Ilgner rozmawia z: Anną Seniuk, Małgorzatą Kożuchowską, Gabrielą Muskałą, Janem Englertem, Jerzym Radziwiłowiczem, Marcinem Hycnarem. Partnerem cyklu jest Teatr Narodowy.

  • DEJMEK Raszewskiej z nagrodą PTBT!

    Wydana przez Teatr Narodowy książka Dejmek Magdaleny Raszewskiej otrzymała nagrodę Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych. 

  • Cykl AKTORZY/SENIORZY

    Teatr Narodowy jest partnerem internetowego projektu Leny Frankiewicz, filmowego cyklu, na który składają się rozmowy o teatrze z seniorkami i seniorami zawodu aktorskiego.

  • Cykl POECI POLSCY online #kulturabezbarier

    Polska poezja w interpretacji Aktorów Teatru Narodowego – artystyczno-edukacyjny cykl POECI POLSCY #kulturabezbarier.

  • WYKŁADY OTWARTE online (materiały audio)

    Wykłady Teatru Narodowego online dotyczące badań nad twórczością wielkich osobowości polskiej kultury.

  • Przedstawienia Teatru Narodowego online

    Spektakle Teatru Narodowego zrealizowane w Teatrze Telewizji – wybór ze zbiorów Ninateka.pl oraz Vod.TVP. 

  • Teatr Narodowy w Google Cultural Institute

    Wystawę o burzliwych dziejach Narodowej Sceny można oglądać w sieci! Zapraszamy do odwiedzenia Google Cultural Institute.

Korzystając z serwisu internetowego Teatru Narodowego akceptujesz zasady Polityki prywatności oraz wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Plik cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej na temat cookie, kliknij tutaj